Dinozaury. Jak wyglądał świat pierwszych gadów jurajskich? Kiedy żyły oraz dlaczego wyginęły dinozaury?! | Leonzoo.pl
Marcin Jankowski | Leonzoo.pl → 27/10/2024 (22:20) → 27/10/2024 (23:00)Zanim na świecie pojawiły się dinozaury, to po jego powierzchni przemieszczały się wczesne odmiany gadów, swoją budową przypominające współczesne jaszczurki. Do cech charakterystycznych tych wczesnych gadów należy zaliczyć to, że ich nogi były lekko odsunięte w bok i ugięte pod kątem. Żywiły się powolniejszymi od nich zwierzętami roślinożernymi. Dopiero z poszczególnych gatunków wyodrębniły się dinozaury, nad którymi warto poświęcić trochę więcej czasu choćby z czystej ciekawości... Początek ery mezozoicznej, rozpoczynającej się okresem zwanym triasem, to moment gdzie zaczęły się kształtować nowe odmiany gadów. Z pierwszych odmian gadów, które odznaczały się sylwetką podobną do współczesnych jaszczurek, wykształciły się gady naczelne. Wśród nich pewna odmiana miała dość odmienne cechy jak różniąca je sylwetka oraz wyprostowane nogi, na których spoczywał cały ciężar ciała. Te właśnie różnice w pewnym momencie doprowadziły do wykształcenia się dinozaurów, będących potomkami gadów. Pod koniec triasu czyli jakieś 208 milionów lat temu zaczęły one opanowywać kulę ziemską. Dzisiaj jesteśmy rozróżnić 1000 gatunków dinozaurów roślinożernych i mięsożernych.
Zanim po Ziemi zaczęły chodzić dinozaury. Jakie zwierzęta królowały na Ziemi przed gadami?
W dewonie ryby trzonopłetwe żyły w rzekach lub jeziorach i lagunach przymorskich na wielkim lądzie, który zajmował wówczas znaczną część półkuli północnej. Panował tam suchy, pustynny klimat. W związku z tym u ryb tych wytworzył się rodzaj płuc, umożliwiający im w okresach suszy oddychanie powietrzem. Ponadto płetwy ich miały wykształcone mocne i silnie umięśnione podstawy kostne, co umożliwiło przekształcenie ich w kończyny służące do poruszania się po lądzie.
Przy bardzo długo trwających okresach suszy, kiedy zbiorniki wodne wysychały, ryby wypełzały na brzeg wyschniętego bagna i opierając się na swoich płetwach próbowały wędrować po lądzie w celu znalezienia nowego potoku czy kałuży. Przystosowanie ich do wypełzania na ląd doprowadziło do przekształcenia ich w pierwsze kręgowce lądowe - płazy. Formy przejściowe między rybami a najprymitywniejszymi płazami były przez długi okres czasu nie znane i wnioski, że płazy powstały z ryb trzonopłetwych opierano na badaniach anatomiczno porównawczych. Jednakże w 1952 roku opisano z utworów z okresu dewońskiego Grenlandii zwierzę o cechach przejściowych między rybami a płazami, które nazwano ichtiostegą. Ichtiostega jest płazem z zachowanym jeszcze rybim ogonem, ponadto ma w szkielecie kości, które zanikły u typowych płazów.
Prymitywne płazy, które wyodrębniły się z ryb trzonopłetwych, odbiegały wyglądem od płazów dzisiejszych. Były to duże zwierzęta, o krótkich kończynach, długim ogonie i ciężkiej czaszce - kształtem przypominające nieco salamandrę. Z nich wyodrębniły się różne szczepy płazów dzisiejszych oraz gady. Płazy muszą żyć w pobliżu wody, gdyż w wodzie składają jaja i tam odbywają się pierwsze stadia ich rozwoju osobniczego. Zasadnicza różnica między płazami i gadami, która zdecydowała, że gady mogły oderwać się od środowiska wodnego i objąć w posiadanie lądy, polega na tym, że w jaju gadzin wytworzyły się tzw. błony płodowe, zastępujące zarodkowi środowisko wodne. Dlatego też gady mogą składać jaja na lądzie.
Dinozaury jako przedstawiciele ówczesnych gadów na Ziemi
Najstarsze gady znane są z okresu karbońskiego, dopiero jednak w permie zjawiają się różnorodne formy gadów i w ciągu tego okresu dochodzą one do zdecydowanej przewagi nad płazami. Gady karbońskie i permskie były to dość duże, dochodzące do 3 metrów długości, ciężkie zwierzęta, wśród których ważną rolę odgrywa grupa tzw. gadów ssakokształtnych. Największy rozwój gadów przypada jednak ma erę mezozoiczną. Wtedy to gady stają się prawdziwymi panami ówczesnych lądów, niektóre z nich przechodzą do życia w morzu, inne wzbijają się w przestworza. Wśród gadów lądowych największe bogactwo form reprezentuje szczep zwany popularnie dinozaurami.
Co udało się ustalić o życiu dinozaurów na Ziemi?
O tym jak wyglądały dinozaury oraz w jakim żyły środowisku, dowiadujemy się głównie dzięki odkrytym dotąd skamieniałością czyli pozostałościami zwierząt i roślin w skałach. Na szczęście ten wymarły całkowicie gatunek zwierząt udało się stosunkowo dokładnie opisać dzięki wnikliwym badaniom paleontologów. Do tej pory poznali oni pochodzenie dinozaurów, budowę tych zwierząt, ich różnorodność oraz wiele innych ciekawych aspektów życia jak sposoby zasiedlania środowiska, codzienny tryb życia, rozmnażanie i miejsca gdzie dinozaury występowały na Ziemi.
Po tym jak zbadano odnalezione kości dinozaurów ustalono, w których miejscach znajdowały się przyczepy mięśni co pozwoliło przygotować model umięśnienia dinozaurów. Dzisiejszy postęp nauki pozwala określić wielkość mózgu oraz sposób odżywiania się dinozaura tylko po tym, że udało się odnaleźć czaszkę jednego z nich, a który żył 200 milionów lat temu. Niemniej jednak są takie pytania, na które nie znamy odpowiedzi. Ciężko jest jednoznacznie odpowiedzieć czy dinozaury miały owłosienie oraz jakiego koloru miały barwę swojej skóry.
Dinozaury żyły w czasie rozciągniętym na miliony lat. Ich zauważalny początek egzystencji na Ziemi sięga 208 milionów lat temu, a koniec istnienia dinozaurów na naszej planecie datuje się na jakieś 65 milionów lat temu. Czyli mniej więcej na okresy kredę i jurę, które są dwoma ostatnimi z trzech dzielących erę mezozoiczną. Początkowo dinozaury były zwierzętami niewielkimi, później jednak, w okresie jurajskim i kredowym, wytworzyły formy olbrzymie. Do grupy tej należą największe zwierzęta, jakie kiedykolwiek istniały na Ziemi. Większość z nich była roślinożerna - i tu pojawiały się formy największe.
Większość szczepów gadów wyginęła z końcem ery mezozoicznej, a do czasów dzisiejszych przetrwali tylko bardzo nieliczni przedstawiciele niegdyś bujnie rozwijającej się grupy. Gady odegrały w ewolucji świata zwierzęcego ogromną rolę, z nich bowiem wyodrębniły się z jednej strony ptaki, z drugiej zaś ssaki.
Jak wyglądały dinozaury i jak radziły sobie z przetrwaniem? Dinozaury, a metody samoobrony...
Wśród najmniejszych dinozaurów wymienia się drapieżnego kompsognata. Po przeciwnej stronie pod względem wielkości umiejscowiono ogromne roślinożerne zauropody. Ich wygląd przypominał dzisiejszą żyrafę, ponieważ zauropody miały olbrzymie ciało i małą głowę umiejscowioną na wysokiej szyi. Miało to im ułatwić zjadanie dużych ilości z wysokich drzew. Ich szczęka również była przystosowana do przeżuwania pokarmu roślinnego. Przednie zęby służyły do odrywania liści z gałęzi, a płaskie zęby w głębi szczęki odpowiadały za robienie z nich miazgi.
Innym ciekawym przykładem dinozaurów roślinożernych był brachiozaur, który ważył około 100 ton czyli tyle ile 13 dużych słoni afrykańskich. Osiągał długość 28 metrów i 13 metrów wysokości, a zjadał dziennie około 1 tony pokarmu. Dla lepszego trawienia połykanych liści i gałęzi, w swoim żołądku przetrzymywał kamień, który miał ułatwić ten proces.
Jak każde zwierzęta żyjące na Ziemi, również poszczególne gatunki dinozaurów musiały mieć wypracowane metody samoobrony przed groźniejszymi osobnikami. W gorszym położeniu były dinozaury roślinożerne dlatego żyły one w stadach i wspólnie żerowały obawiając się drapieżników. Podobnie jak u dzisiejszych słoni, również triceratopsy chroniły swoje młode osobniki poprzez stworzenie kręgu wokół nich przez całą grupę.
Oprócz samych zachowań, bardziej pokojowo uosobione dinozaury posiadały w swojej budowie elementy obronne. Wspomniany triceratops na głowie miał rogi. W czasie obrony nacierał z dużą prędkością na atakującego próbując go przebić owymi rogami. Pinakozaury miały natomiast długie ogony zakończone czymś na kształt kuli. W czasie obrony ogłuszały swojego przeciwnika wykorzystując ogon jak maczugę. Inny duży roślinożerny dinozaur - stegozaur - posiadał kolce na końcu ogona oraz po całej długości grzbietu wystające kości przypominające płyty, które służyły do ochrony.
W przypadku dinozaurów drapieżnych sytuacja wyglądała trochę inaczej jeśli chodzi o jego budowę. Do największych z tego rodzaju należał tyranozaur, który ważył 8 ton i mierzył 12 metrów długości. Posiadał charakterystyczną szczękę z zakrzywionymi zębami o długości 16 cm aby móc rozrywać swoje ofiary. Dodatkowo miał ostre długie pazury w celu unieruchomienia i przytrzymania swojej zdobyczy. Jeszcze inną cechą charakterystyczną większości dinozaurów drapieżników było to, że poruszały się one na dwóch nogach. Dzięki temu osiągały prędkość około 50 km/h. Dla odmiany 100 - tonowy brachiozaur poruszał się z prędkością jedynie 4 km/h.
Opiekuńcze zachowania dinozaurów w stosunku do młodych osobników
Dinozaury posiadały opiekuńcze cechy w stosunku do swojego potomstwa, co można było wywnioskować po odkryciu gniazda z jajami młodych w 1978 roku w Montanie w Stanach Zjednoczonych. Zauważono, że jaja dinozaurów miały raptem 20 cm długości. Natomiast młode osobniki osiągnęły długość około 1 metra. Nie sposób zauważyć, że młody osobnik nie wykluł się dopiero co z jaja ponieważ był zbyt duży, dlatego musiał przebywać w gnieździe już jakiś czas.
Wniosek naukowców był taki, że młode osobniki przez pierwszy okres życia były pod opieką swoich rodziców. Ponadto miały one starte zęby co można tłumaczyć tym, że były karmione przez starsze dinozaury. Inny wniosek odnośnie dinozaurów jest taki, że niektóre gatunki były żyworodne co oznacza, że komórki jajowe zapładniane są w obrębie dróg rodnych samicy i przechowywane w obrębie jej układu rozrodczego, rozwój zarodkowy przebiega w organizmie matki, zarodek jest odżywiany za pośrednictwem łożyska lub funkcjonalnie podobnych struktur, zarodki wylęgają się przed opuszczeniem organizmu matki i przychodzą na świat zwykle w pełni ukształtowane.
Dinozaury musiały się często przemieszczać w celu odnalezienia nowych miejsc żerowania, a także dla własnej ochrony przed innymi drapieżnymi gatunkami. Zauważając, że jajo dinozaura ma bardzo mały rozmiar do gabarytów jaki osiągają, opieka nad młodym osobnikiem trwała by zbyt długo w jednym miejscu zanim on dorośnie. Dlatego żyworodność była naturalną odpowiedzią na ten mankament życia ówczesnych dinozaurów.
Dlaczego dinozaury wyginęły? Co takiego wydarzyło się na Ziemi?
Ślady po dinozaurach udało się odkryć praktycznie we wszystkich częściach świata, bez ograniczeń co do kontynentów. Ale dopiero od lat 20. XIX wieku zaczęto dostrzegać różnice w odkrytych skamieniałościach pomiędzy gadami a dinozaurami. Wcześniej nikt nie sądził, że skamieniałości mogą być źródłem wiedzy o zupełnie nowym nieznanym gatunku zwierząt. Dzięki tym odkryciom i badaniom nad znalezionymi kościami, śladami po wędrówkach dinozaurów czy odchodami, wiemy mniej więcej jak się one zachowywały. Brakuje nam wiedzy o kolorze skóry jaką nosiły ponieważ jest to część, która bardzo szybko się rozkłada. Mimo tych wszystkich informacji, które udało się zdobyć przez lata nie ma jasnej odpowiedzi co spowodowało wyginięcie dinozaurów.
Jedno wiemy na pewno, że dinozaurów nie ma już na Ziemi, ponieważ wyginęły jakieś 65 milionów lat temu. Natomiast co było głównym powodem ich wyginięcia to obecnie trudne do wyjaśnienia zjawisko. Brak jest pewnej przyczyny dlaczego do tego doszło.
Jedna z teorii mówi, że dinozaury wyginęły ponieważ na Ziemię spadł ogromny meteoryt, który doprowadził do zaciemnienia i braku dopływu energii słonecznej. W konsekwencji doszło do wszechobecnego ochłodzenia klimatu i drastycznych zmian w życiu wielu form życia. Inna teoria mówi o tym, że zmiany klimatu były jednak powolne, ale doszło do pewnego stopnia postępującego ochłodzenia lub ocieplenia. Nigdy jednak na pewno nie dowiemy się co tam takiego się wydarzyło. Niektórzy sugerują, że w pobliżu Ziemi mogło dojść do wybuchu supernowej i na powierzchnię naszej planety dotarło zabójcze promieniowanie.
Odkrywaj najlepsze produkty dla psów i kotów, małych zwierząt oraz ptaków!
Z Leonzoo.pl masz możliwość kupić wyselekcjonowane karmy dla psów i kotów oraz suplementy diety, a także witaminy w postaci różnych produktów dla innych zwierząt domowych. Nasza gama produktów to artykuły żywieniowe, akcesoria nie tylko dla psów i kotów, ale również dla ptaków, małych zwierząt oraz wszystko co wiąże się z akwarystyką.