Marcin Jankowski | Leonzoo.pl → 31/10/2024 (21:52) → 11/11/2024 (16:49)Poszczególne karmy gotowe dla psów i kotów odróżniamy w trzech aspektach, w zależności od tego jak zostały przygotowane, z jakich składników oraz metod ich konserwacji. Istnieją jeszcze inne kryteria podziału ale podstawowy to ten związany ze względu na proces produkcji karm. Do najczęściej pojawiających się na rynku zoologicznym należy wymienić karmy suche, karmy półwilgotne i karmy wilgotne.
Podstawowy podział karm gotowych dla psów i kotów
Karmy suche. Ten rodzaj karm dla psów i kotów zawiera średnio od 10% do 11% wody w zawartości, a nie mniej niż 3% do 6%. Występują zazwyczaj w formie granuli, ciastek, mączek oraz produktów ekstrudowanych. W przypadku karm pieczonych - granuli i ciastek - stosuje się receptury wysokoglutenowe, aby zachować odpowiednie kształty i sztywność produktu gotowego. Są one wypiekane po zmieszaniu wszystkich surowców w jednolitą masę i nałożeniu do form (ciastka) lub nakładaniu metodą natryskową do form (granule). Do tych dwóch produktów stosuje się tłuszcze w odpowiedniej proporcji, aby ukształtować ciastko czy granul. Natomiast tekstura ciastek zachowana jest dzięki czynnikom spulchniającym.
Jednak najpopularniejszą dzisiaj metodą produkcji karm suchych jest ekstruzja. Polega ona na przeciskaniu materiału przez matrycę, a jej popularność wynika z dużej wydajności produkcji oraz elastyczności. Również możliwość przetwarzania surowców różnej jakości przemawia za stosowaniem ekstruzji przy produkcji karm suchych dla psów i kotów. Ogólny schemat wytwarzania karmy suchej w procesie ekstruzji przedstawia się krok po kroku następująco: surowce -> mieszanie wsadu -> mielenie -> kondycjonowanie -> ekstruzja -> suszenie -> powlekanie -> chłodzenie -> pakowanie.
Jeśli chodzi o surowce stosowane w ekstruzji, wykorzystuje się zboża i mączki mięsne. Oprócz tego w karmach suchych dokłada się pewne dodatki jak witaminy, minerały, aminokwasy, wyciągi białkowe, tłuszcze roślinne i zwierzęce. Źródłem białka w karmach suchych dla psów i kotów wyprodukowanych metodą ekstruzji są mączki mięsne, mączki mięsno - kostne z drobiu, wołowiny, baraniny, mączki rybne, mączki sojowe, gluteny sojowe, kukurydziane lub gluteny ryżowe. Aż 70% i zarazem najwięcej białka mają mączki drobiowe. Z kolei inne surowce mają już tego białka mniej, ale dokładna ilość zależy konkretnie od danego półproduktu od konkretnego dostawcy.
Źródłem węglowodanów w karmach suchych są natomiast różne odmiany zbóż: jęczmień, kukurydza, ryż, pszenica. Wartość odżywcza karmy oraz jej strawność w głównej mierze zależy od umiejętności doboru poszczególnych składników według określonej receptury. Wynika to z faktu, że każdy z wymienionych składników ma własną charakterystykę jeśli chodzi o ilość skrobi, białek, kwasów tłuszczowych, włókna, fosforu, magnezu itp.
Po opracowaniu receptury i doborze konkretnych składników kolejnym krokiem w produkcji karmy suchej dla psów i kotów jest mieszanie i mielenie wszystkich razem. Mielenie stosuje się aby rozdrobnić poszczególne surowce jeśli są zbyt duże do dalszej obróbki, a także dla lepszej przyswajalności składników odżywczych zawartych w danym surowcu. Jeśli wszystkie surowce nie zostaną odpowiednio zmielone i zmieszane, w konsekwencji może to prowadzić do trudniejszej obróbki w procesie ekstruzji oraz obniżyć smakowitość karmy, jej strawność i ostatecznie bilans odżywczy. Mieszanie i odpowiednie przygotowanie masy sprawia także, że wszystkie składniki są równomiernie rozłożone w gotowej karmie.
Następnie tak przygotowana mieszanka jest poddawana obróbce cieplnej (kondycjonowanie). Mieszalnik łączy suche kawałki składników z mokrymi. W tej części całego procesu dodaje się parę wodną, tłuszcze, oleje czy zawiesinę mięsną. Kleikowanie skrobi odbywa się w temperaturze od 53°C do 80°C, a warunkiem skutecznego gotowania jest to aby wody było dwukrotnie więcej niż skrobi w mieszance. Proces poddawania obróbce termalnej (kondycjonowanie) ma zadanie wyeliminowanie wegetatywnych form bakterii, a temperatura wymagana do tego zabiegu to minimum 100°C.
Po odpowiednim przygotowaniu mieszanki i wstępnym poddaniu jej kondycjonowaniu, ta w kolejnym kroku trafia do ekstrudera. Materiał przesuwany za pomocą ślimaka, ociera się o ścianki i naciska na matrycę. Wewnątrz zaczyna wzrastać ciśnienie i temperatura. To jaki kształt przyjmie ostatecznie karma gotowa zależy od użytej matrycy. Czas ekstrudowania można dowolnie zmienić oraz ustawić odpowiednią temperaturę w zakresie 80°C - 270°C. Przy ekstrudowaniu karm suchych stosuje się metodę HTST dającą pewność, że karma będzie ugotowana w wysokiej temperaturze, mikroorganizmy zostaną zniszczone oraz zostaną zamienione czynniki antyżywieniowe. Co prawda w wysokiej temperaturze witaminy tracą swoje właściwości ale ich poziom wyrównuje się dodając odpowiednią ilość.
Materiał przechodząc przez matrycę ekstrudera osiąga temperaturę od 100°C do 200°C a zawartość wody wynosi około 25% - 27%. Tuż po wyjściu z ekstrudera traci on kilka procent wody i dochodzi do zwiększenia jego objętości. Po lekkim ochłodzeniu uformowanego materiału następuje jego cięcie na mniejsze kawałki.
Suszenie karmy polega na odprowadzeniu z niej wody do poziomu 10%. Taka ilość wody zapewnia, że w karmie w momencie składowania nie rozwiną się pleśń ani bakterie. Pakowanie karmy gotowej do hermetycznie zamkniętych worków, która ma zbyt wysoką temperaturę, może prowadzić do tego że będzie się ona wychładzała w już zamkniętym worku a to spowoduje powstanie wilgoci. Ta może ułatwić powstawanie pleśni i wilgoci na karmie już w zamkniętym opakowaniu. Dlatego tak ważny jest proces schładzania i doprowadzenia karmy do odpowiedniej temperatury.
Po zakończonym schładzaniu karmy do określonego poziomu, granule powlekane są masą smakową, w której mogą znajdować się dodatkowe składniki tworząc całość receptury o określonej diecie. Ta część decyduje o smakowitości karmy suchej dlatego takie mieszanki są opatentowane i chronione przed konkurencją. Po tym karma ponownie jest chłodzona i pakowana. Niektóre pakuje się w atmosferze azotu, aby ukrócić utlenianie się tłuszczy i witamin.
Karmy półwilgotne. Jeśli chodzi o ten rodzaj karm dla psów i kotów to są one produkowane w podobnym procesie jak suche, ale pomija się etap suszenia karm lub celowo ogranicza. Chodzi o to, aby w powstałym produkcie gotowym pozostała większa ilość wody o zawartości około 20% - 35%. Następnie już po wyprodukowaniu karma zaczyna parować i ilość wody naturalnie spada do poziomu około 20%. Karmy półwilgotne są smaczniejsze ale mają też swoje minusy. Przez większą zawartość wody istnieje większe ryzyko wykształcenia się pleśni i bakterii. Trzeba pamiętać o tym, że karma półwilgotna po otwarciu dość szybko traci swoją przydatność do spożycia.
W celu wyeliminowania różnych szczepów mikroorganizmów - pleśni czy bakterii - stosuje się odpowiedni proces technologiczny. W momencie produkcji karmy półwilgotnej stosuje się tzw. humektanty, aby związać wodę, tak aby obniżyła swoją aktywność do bezpiecznego poziomu. Wykorzystuje się w tym celu wysokofruktozowy syrop kukurydziany, sól kuchenną, glikol propylenowym glicerol, soribtol lub inne alkohole polihydroksylowe. Dzięki takiemu zabiegowi można uchronić karmę przed powstawaniem w niej mikroorganizmów. W karmach półwilgotnych dla psów i kotów istnieje także ryzyko pojawienia się grzybów, jednak stosuje się przeciw nim odpowiednie środki oraz substancje zakwaszające.
Karmy wilgotne dla psów i kotów. Od karm suchych odróżnia je duża zawartość wody na poziomie 70% - 83% oraz niska ilość węglowodanów. Proces konserwowania karm wilgotnych różni się od tego dla karm suchych. Chodzi o to, że sterylizacja ma za zadanie zniszczyć różne formy przetrwania bakterii. Sam proces tworzenia karm wilgotnych dla psów i kotów nie jest znacznie odmienny od wcześniej przedstawionego. Składa się z kilku etapów: surowce -> mieszanie wsadu -> mielenie -> gotowanie -> formowanie produktu i wypełnienia -> wypełnianie opakowań -> sterylizacja -> zamykanie. Można wyróżnić trzy podstawowe odmiany karm wilgotnych: pasztet, kawałki w sosie i kawałki w galarecie.
Przede wszystkim karmy wilgotne zawierają surowce pochodzenia zwierzęcego, poubojowe pozostałości wołowiny i drobiu, a także wątrób, podroby, surowicy, krwi pełnej itp. Do podstawowych składników można przygotować całą listę surowców ale ich dokładny skład zależy od konkretnego producenta i receptury konkretnej karmy wilgotnej dla psów i kotów. W tym rodzaju karm stosuje się mniej dodatków pochodzenia roślinnego. Ich zastosowanie ma na celu dostarczenie włókna pokarmowego, utrzymanie tekstury oraz dodatki roślinne dodaje się do zagęszczania sosów lub galaret.
Jeśli chodzi o surowce pochodzenia zwierzęcego w przypadku karm wilgotnych, to najczęściej wykorzystuje się półprodukty świeże lub mrożone. Dlatego pewnym wyzwaniem w procesie produkcji może być ochrona surowców pochodzenia zwierzęcego przed zepsuciem i zanieczyszczeniem bakteriami. Sposób przechowywania półproduktów nie ma na pewno wpływu na późniejszą smakowitość karmy wilgotnej dla psów i kotów oraz jej wartości odżywcze. Prawda jest taka, że za smak karmy odpowiada jej receptura czyli użycie poszczególnych składników.
W surowcach wykorzystywanych do produkcji karm wilgotnych zawartość białka wynosi w przedziale 10% - 48%. Trzeba jednak wzbogacać ją o różne składniki odżywcze ponieważ składniki pochodzenia zwierzęcego nie zawierają wszystkich elementów wymaganych w procesie zdrowego żywienia zwierząt. W tym celu wykorzystuje się pulpę buraczaną, celulozę, otręby, tłuszcze w postaci oleju słonecznikowego czy rybi olej. Po obróbce termicznej uzupełnia się także witaminy i składniki mineralne. W karmach wilgotnych dla psów i kotów stosuje się ponadto zagęszczacze, czynniki stabilizacyjne i amulsyfikujące.
Podobnie jak w przypadku karm suchych, również i w tym rodzaju karm gotowych, wszystkie produkty są na początku mielone aby uzyskać jednolitą i równomierną masę. Czasem pozostawia się większe kawałki składników dla lepszego smaku.
Następnie tak powstała mieszanina jest gotowana w parze wodnej do czego wykorzystuje się tzw. tunel parowy. Temperatura w tym procesie ustawiana jest na około 80°C, aby białka w mieszaninie uległy denaturacji. Efektem tego jest to, że kawałki zawarte w karmie są twarde. Wyższe temperatury pozwalają także wyeliminować formy bakterii. Następnie produkt jest pakowany w metalowe puszki, plastikowe saszetki lub tacki. Przed samym szczelnym zamknięciem puszki, saszetki czy tacki odprowadzone jest z nich powietrze. W takiej formie trafiają one do sterylizacji w wysokiej temperaturze, aby zabić bakterie odpowiedzialne za psucie się pokarmu i wywołujące różne choroby.
