Od karmy po zabawki – wszystko, czego potrzebuje Twój zwierzak. Sposoby żywienia psów i kotów | Leonzoo.pl
Leonzoo - wszystko dla Twojego pupila! Na naszej platformie handlowej znajdziesz szeroki wybór wysokiej jakości produktów dla psów i kotów. Prezentujemy karmy suche i mokre, różnorodne akcesoria (obroże, smycze, kuwety), pyszne przysmaki, a także zabawki, które zapewnią Twojemu zwierzakowi mnóstwo radości. Dbamy o to, aby Twoje zwierzę miało wszystko, czego potrzebuje do szczęśliwego życia.
PsyKotAkcesoriaAkwarystykaKarma mokraKarma suchaMałe zwierzętaObrożePrzysmakiPtakiSmyczeSuplementyTransporteryWitaminyZabawki *** Karma mokra dla psaKarma sucha dla psaKarma mokra dla kotaKarma sucha dla kota
Szeroki wybór karm naturalnych dla psów i kotów. Porównaj ceny i wybierz najlepszą dla swojego pupila!
Najnowsze produkty →
Ponad 100 rodzajów karm mokrych dla Twojego psa. Wybierz najlepszą dla niego!
Karma mokra dla psa →
Wysokiej jakości karmy dla kotów w różnych smakach. Zadbaj o zdrowie swojego pupila!
Karma mokra dla kota →
Twój przewodnik po świecie zwierząt! Porady, ciekawostki, recenzje – wszystko w jednym miejscu.
Co to jest instynkt? Jak instynkt wpływa na zachowania zwierząt w naturalnym środowisku?
Niewiele jest pojęć naukowych równie niejasnych dla większości ludzi, jak pojęcie instynktu. Nie przeszkadza to nam używać nazwy tej na każdym kroku. Mówimy, że padając, instynktownie wyciągnął ręce przed siebie, że ktoś poczuł do kogoś instynktowną niechęć itd. Trudno jest o większa gmatwaninę. Wyciąganie rąk podczas padania nie jest żadnym instynktem, jest to bowiem ruch nabyty przez doświadczenie, a niechęć do kogokolwiek w ogóle nie ma nic z instynktem wspólnego. Trzeba jednak przyznać, że i w nauce pojęcie instynktu było i jest przedmiotem wielu sporów.Czytaj całość ↗Wędrówki ptaków jako konieczność życiowa przy okresowej zmianie klimatu, poszukiwaniu pokarmu i miejsc lęgowych
Dzięki zdolności latania ptaki odznaczają się wielką ruchliwością i mogą w krótkim czasie pokonywać znaczne odległości. Szybki lot ułatwia im korzystanie z dogodnych warunków bytu w najodleglejszych częściach świata i nawet wówczas kiedy sprzyjające warunki trwają tylko krótki okres czasu. Gdy np. na dalekiej północy mroźna zima minie i ustąpi wprawdzie krótkiemu lecz stosunkowo ciepłemu latu, rozwija się wiele gatunków roślin i zwierząt. Jeziora i bagna są pełne drobnych skorupiaków, ryb i larw komarów, toteż ptaki wodne i błotne oraz drobne ptaki śpiewające, które żywią się głównie komarami, znajdują od maja do sierpnia nieograniczoną ilość pokarmu.Czytaj całość ↗Ciekawostki o zachowaniach zwierząt w różnych środowiskach naturalnych, o których nie wiedzieliście
W zoologii wyróżniamy dziedzinę nauk zwaną etologią, która zajmuje się zachowaniami zwierząt w różnych środowiskach i na różnych etapach ich życia. Nazwy tej, utworzonej od greckich słów etos - obyczaj i logos - nauka, użył po raz pierwszy francuski zoolog Geoffroy de Saint-Hilaire w 1849 roku. Zadaniem etologii jest poznanie i opisanie zachowań zwierząt w różnych okolicznościach ich życia, od urodzenia aż do śmierci. Obyczaje te są charakterystyczne dla każdego gatunku i dziedziczą się z pokolenia na pokolenie, podobnie jak cechy cielesne.Czytaj całość ↗Skamieniałości jako obraz życia prehistorycznych zwierząt i roślin. Co działo się na Ziemi miliony lat temu?
Nauka o zwierzętach i roślinach, które żyły na Ziemi w ubiegłych epokach geologicznych to inaczej paleontologia. Inaczej możemy ją nazwać historią rozwoju świata organicznego na kuli ziemskiej, albo zoologią i botaniką przeszłości. W warstwach skorupy zachowały się ślady i szczątki wymarłych zwierząt i roślin, które noszą nazwę skamieniałości. One to właśnie stanowią przedmiot badań paleontologii. Zwierzęta i rośliny z ubiegłych epok geologicznych określa się często również jako zwierzęta i rośliny kopalne. Pochodzi to stąd, że skamieniałości rzadko kiedy znajdują się na powierzchni Ziemi - wydobycie ich połączone jest zazwyczaj z pracami wykopaliskowymi i wydobywaniem ze skał.Czytaj całość ↗Z czego produkuje się gotowe karmy dla psów i kotów? Poznaj surowce zastosowane w karmach gotowych.
Poznaliśmy już podstawowe informacje o karmach gotowych dla psów i kotów oraz ich rodzaje, które zostały opisane na stronie głównej. Teraz należy omówić bardziej szczegółowo surowce wykorzystywane do ich produkcji, aby jeszcze lepiej zrozumieć skład każdej karmy dostępnej w sprzedaży w sklepach zoologicznych. To jakie surowce i w jakiej ilości zostaną użyte, decyduje o pokryciu składników odżywczych. Zestawienie wszystkich ich razem decyduje w ostateczności o dostarczeniu psom czy kotom pełnowartościowego posiłku każdego dnia.Czytaj całość ↗Kiedy kot został udomowiony i jak do tego doszło? Poznaj ciekawostki o zachowaniach wielkich i małych kotów!
Na przestrzeni setek lat ewolucja życia na Ziemi w końcu doprowadziła do tego, że w królestwie zwierząt pojawiły się dzikie koty, a z czasem zostały one udomowione przez człowieka. Chcąc poznać zachowania kotów oraz to jak z nimi postępować warto pierw pochylić się nad historią tych zwierząt oraz ciekawostkami z ich codziennego życia.Czytaj całość ↗
Miejscowości i regiony w Polsce. Szukaj najlepszych ofert ze sklepów zoologicznych
Wszystkie miejscowości →
Wszystkie miejscowości →
Karmy gotowe dla psów i kotów. Czy żywienie małych zwierząt domowych karmami ze sklepów jest zdrowe i bezpieczne?
Współcześnie, właściciele małych zwierząt domowych - psów i kotów - mają do wyboru dwie opcje jeśli chodzi o to czym je karmić. Po pierwsze mogą zdecydować się na przygotowanie pokarmu dla nich samodzielnie z półproduktów, a drugą opcją jest skorzystać z przygotowywanych przemysłowo pokarmów w postaci gotowych karm dla psów bądź kotów, dostępnych w sklepach zoologicznych. Pokarm dostarczany pod postacią różnego rodzaju karm - w literaturze określany jako pokarm przygotowywany przemysłowo - jest produktem stosunkowo nowym, dostępnym wraz z postępem cywilizacyjnym, rozwojem wiedzy i możliwości produkcyjnych oraz poszerzaniem świadomości o dobrostanie psów i kotów. Jeszcze do XIX wieku psy i koty były karmione tym co pozostało człowiekowi na stole z jego własnego pożywienia. Zresztą udomowienie psa i kota nastąpiło w wyniku obopólnych korzyści m. in. łatwość zdobycia pokarmów przez zwierzęta.
Jeśli chodzi o karmy gotowe dla psów i kotów to wyróżnić możemy ich trzy podstawowe odmiany - karmy suche, karmy półwilgotne i karmy wilgotne - z czego dwie ostatnie znane są w sklepach internetowych pod handlową nazwą jako karmy mokre. Różnicą pomiędzy nimi jest zawartość wody w każdej z nich. I tak karmy suche dla psów i kotów z założenia zawierają tylko do 10% - 11% wody, karmy półwilgotne dla psów i kotów zawierają jej 14% - 30%, natomiast karmy wilgotne mają aż 70% - 83% wody.
Warto także wskazać na samym początku naszych rozważań, że spożywanie przez psy i koty gotowych karm przemysłowych nie wpływa na nie negatywnie pod kątem otyłości, podobnie jak spożywanie jedzenia przygotowywanego przez człowieka samodzielnie. Nie wykazano żadnych różnić pomiędzy nimi. Zatem nie ma żadnych przeciwskazań, które sugerowałyby porzucenie produktów ze sklepu. Ponadto w karmach gotowych stosowane są tzw. przeciwutleniacze, których stosowanie ma aspekt zdrowotny dla małych zwierząt domowych.
Oczywiście w karmach gotowych stosuje się konserwanty, szczególnie w tych zawierających więcej wody niż 11% ale tylko w niesterylizowanych i niemrożonych. Jednak już karmy wilgotne dla psów i kotów nie posiadają konserwantów ponieważ są sterylizowane i zamykane hermetycznie bez dostępu tlenu. Spośród całej gamy pożywienia gotowego wyróżniamy także karmy podstawowe służące do zaspokojenia podstawowych potrzeb zwierząt bez specjalnych dietetycznych zastosowań (np. w chorobach). Karmy takie nie zawierają żadnych dodatkowych składników i służą żywieniu zwierząt dorosłych.
Biorąc pod uwagę wszystkie wcześniejsze aspekty produkcji pokarmów metodą przemysłową, można stwierdzić, że karmy gotowe są produktem zdrowym i o tym powinni wiedzieć właściciele zwierząt. Tym bardziej, że stosowanie poszczególnych surowców do ich produkcji jest ściśle określone normami prawnymi. Przed ich zakupem w sklepie internetowym (sklepie zoologicznym) warto wcześniej poznać szczegółowo informacje o każdej z nich, aby mieć dostateczną wiedzę na temat tego jak je umiejętnie podawać psom lub kotom.
Pierwsza gotowa karma została opracowana w Anglii. Amerykanin James Spratt na podstawie własnych obserwacji przy kooperacji z angielskim piekarzem, wprowadził na rynek w 1860 roku pokarm w postaci pieczonych ciastek zbożowych wzbogaconych o warzywa i mięso. Z czasem zyskał on swoich naśladowców przez co zaczęło powstawać coraz więcej produktów tego rodzaju. Jednak przełom w produkcji karm gotowych nastąpił dopiero sto lat później, a dokładnie w 1957 roku. Po opracowaniu nowej technologii z wykorzystaniem ekstruzji, powstały karmy dla psów i kotów o handlowej nazwie Purina Dog Chow i Cat Chow. Końcówka lat 40. ubiegłego wieku to także początek karm dietetycznych stosowanych przy różnych schorzeniach zwierząt. Sam proces ekstruzji w produkcji gotowych karm dla psów i kotów to nic innego jako ciśnieniowe przeciskanie różnych półproduktów (np. pasze) przez matrycę co sprawia, że są one ugotowane. Uważa się, że współczesne karmy gotowe dla zwierząt domowych są efektywną, zdrową i przede wszystkim ekonomiczną formą karmienia psów i kotów.
Jakie są korzyści z żywienia psów i kotów karmami gotowymi?
Psy i koty podobnie jak ludzie potrzebują określonych składników w swojej codziennej diecie aby odżywiać się zdrowo. Samodzielne przygotowywanie pełnowartościowych pokarmów może być trudne szczególnie jeśli nasza wiedza w tym zakresie jest niepełna. Z pomocą mogą zatem przyjść karmy gotowe opracowywane w warunkach laboratoryjnych na podstawie wcześniejszych badań i doświadczeń. Chodzi o to, że gotowe karmy dla psów i kotów odznaczają się stabilnością poszczególnych składników i będą podawane w tej formie w określonych ilościach - pomiędzy zapotrzebowaniem minimalnym a zapotrzebowaniem maksymalnym.
W odróżnieniu od gotowych karm, przygotowywanie jedzenia dla zwierząt z resztek pokarmów dla człowieka może prowadzić do tego, że będziemy im podawać pożywienie bez wszystkich niezbędnych składników. Chcąc wyrównać te niedobory będziemy musieli dostarczyć brakujące składniki w dodatkowym pokarmie, a to w konsekwencji może przełożyć się na nadmiar wcześniej podanych już składników żywieniowych. Często odbija się to w praktyce na pogorszeniu się zdrowia psów czy kotów.
Dużym ryzykiem jest podawanie małym zwierzętom domowym pokarmów nie przetworzonych (surowych). Jest duże prawdopodobieństwo zanieczyszczenia takiego jedzenia przez różne bakterie i pasożyty. Zatem psy i koty powinny otrzymywać jedzenie termicznie przetworzone aby uchronić je przed ewentualnymi chorobami przewodu pokarmowego.
Nie wszystkie produkty zjadane przez człowieka są zdrowe dla zwierząt. Toksycznymi dla psów i kotów mogą okazać się czekolada, winogrona, rodzynki, cebula, czosnek. Zatem w pierwszej kolejności przy przygotowywaniu posiłków dla nich trzeba posiadać niezbędną wiedzą. Oczywiście nie jest tak, że wszystko co podajemy zwierzętom z domowego stołu jest złe, ale musi ono być odpowiednio przechowywane, przygotowane i podane w odpowiednich ilościach.
Potrzeby żywieniowe człowieka są różne od potrzeb zwierząt. Przykładowo dla psów i kotów w diecie zbędne są węglowodany. Jeśli chodzi o zapotrzebowanie na białko w pokarmie dla psów jest to 20% - 40%, a dla kotów 25% - 40%. Dla zwierząt o wiele większa jest granica akceptowalności tłuszczy, bo dla kotów i psów sięga aż 65%. Łatwo więc zauważyć, że korzystanie z gotowych karm pełnowartościowych jest po pierwsze wygodą w dostarczaniu pokarmu, a po drugie wpływa pozytywnie na zdrowie psów i kotów.
Rodzaje karm gotowych i ich charakterystyka. Karmy suche. Karmy półwilgotne. Karmy wilgotne.
Poszczególne karmy gotowe dla psów i kotów odróżniamy w trzech aspektach, w zależności od tego jak zostały przygotowane, z jakich składników oraz metod ich konserwacji. Istnieją jeszcze inne kryteria podziału ale podstawowy to ten związany ze względu na proces produkcji karm. Do najczęściej pojawiających się na rynku zoologicznym należy wymienić karmy suche, karmy półwilgotne i karmy wilgotne.
Karmy suche. Ten rodzaj karm dla psów i kotów zawiera średnio od 10% do 11% wody w zawartości, a nie mniej niż 3% do 6%. Występują zazwyczaj w formie granuli, ciastek, mączek oraz produktów ekstrudowanych. W przypadku karm pieczonych - granuli i ciastek - stosuje się receptury wysokoglutenowe, aby zachować odpowiednie kształty i sztywność produktu gotowego. Są one wypiekane po zmieszaniu wszystkich surowców w jednolitą masę i nałożeniu do form (ciastka) lub nakładaniu metodą natryskową do form (granule). Do tych dwóch produktów stosuje się tłuszcze w odpowiedniej proporcji, aby ukształtować ciastko czy granul. Natomiast tekstura ciastek zachowana jest dzięki czynnikom spulchniającym.
Jednak najpopularniejszą dzisiaj metodą produkcji karm suchych jest ekstruzja. Polega ona na przeciskaniu materiału przez matrycę, a jej popularność wynika z dużej wydajności produkcji oraz elastyczności. Również możliwość przetwarzania surowców różnej jakości przemawia za stosowaniem ekstruzji przy produkcji karm suchych dla psów i kotów. Ogólny schemat wytwarzania karmy suchej w procesie ekstruzji przedstawia się krok po kroku następująco: surowce -> mieszanie wsadu -> mielenie -> kondycjonowanie -> ekstruzja -> suszenie -> powlekanie -> chłodzenie -> pakowanie.
Jeśli chodzi o surowce stosowane w ekstruzji, wykorzystuje się zboża i mączki mięsne. Oprócz tego w karmach suchych dokłada się pewne dodatki jak witaminy, minerały, aminokwasy, wyciągi białkowe, tłuszcze roślinne i zwierzęce. Źródłem białka w karmach suchych dla psów i kotów wyprodukowanych metodą ekstruzji są mączki mięsne, mączki mięsno - kostne z drobiu, wołowiny, baraniny, mączki rybne, mączki sojowe, gluteny sojowe, kukurydziane lub gluteny ryżowe. Aż 70% i zarazem najwięcej białka mają mączki drobiowe. Z kolei inne surowce mają już tego białka mniej, ale dokładna ilość zależy konkretnie od danego półproduktu od konkretnego dostawcy.
Źródłem węglowodanów w karmach suchych są natomiast różne odmiany zbóż: jęczmień, kukurydza, ryż, pszenica. Wartość odżywcza karmy oraz jej strawność w głównej mierze zależy od umiejętności doboru poszczególnych składników według określonej receptury. Wynika to z faktu, że każdy z wymienionych składników ma własną charakterystykę jeśli chodzi o ilość skrobi, białek, kwasów tłuszczowych, włókna, fosforu, magnezu itp.
Po opracowaniu receptury i doborze konkretnych składników kolejnym krokiem w produkcji karmy suchej dla psów i kotów jest mieszanie i mielenie wszystkich razem. Mielenie stosuje się aby rozdrobnić poszczególne surowce jeśli są zbyt duże do dalszej obróbki, a także dla lepszej przyswajalności składników odżywczych zawartych w danym surowcu. Jeśli wszystkie surowce nie zostaną odpowiednio zmielone i zmieszane, w konsekwencji może to prowadzić do trudniejszej obróbki w procesie ekstruzji oraz obniżyć smakowitość karmy, jej strawność i ostatecznie bilans odżywczy. Mieszanie i odpowiednie przygotowanie masy sprawia także, że wszystkie składniki są równomiernie rozłożone w gotowej karmie.
Następnie tak przygotowana mieszanka jest poddawana obróbce cieplnej (kondycjonowanie). Mieszalnik łączy suche kawałki składników z mokrymi. W tej części całego procesu dodaje się parę wodną, tłuszcze, oleje czy zawiesinę mięsną. Kleikowanie skrobi odbywa się w temperaturze od 53°C do 80°C, a warunkiem skutecznego gotowania jest to aby wody było dwukrotnie więcej niż skrobi w mieszance. Proces poddawania obróbce termalnej (kondycjonowanie) ma zadanie wyeliminowanie wegetatywnych form bakterii, a temperatura wymagana do tego zabiegu to minimum 100°C.
Po odpowiednim przygotowaniu mieszanki i wstępnym poddaniu jej kondycjonowaniu, ta w kolejnym kroku trafia do ekstrudera. Materiał przesuwany za pomocą ślimaka, ociera się o ścianki i naciska na matrycę. Wewnątrz zaczyna wzrastać ciśnienie i temperatura. To jaki kształt przyjmie ostatecznie karma gotowa zależy od użytej matrycy. Czas ekstrudowania można dowolnie zmienić oraz ustawić odpowiednią temperaturę w zakresie 80°C - 270°C. Przy ekstrudowaniu karm suchych stosuje się metodę HTST dającą pewność, że karma będzie ugotowana w wysokiej temperaturze, mikroorganizmy zostaną zniszczone oraz zostaną zamienione czynniki antyżywieniowe. Co prawda w wysokiej temperaturze witaminy tracą swoje właściwości ale ich poziom wyrównuje się dodając odpowiednią ilość.
Materiał przechodząc przez matrycę ekstrudera osiąga temperaturę od 100°C do 200°C a zawartość wody wynosi około 25% - 27%. Tuż po wyjściu z ekstrudera traci on kilka procent wody i dochodzi do zwiększenia jego objętości. Po lekkim ochłodzeniu uformowanego materiału następuje jego cięcie na mniejsze kawałki.
Suszenie karmy polega na odprowadzeniu z niej wody do poziomu 10%. Taka ilość wody zapewnia, że w karmie w momencie składowania nie rozwiną się pleśń ani bakterie. Pakowanie karmy gotowej do hermetycznie zamkniętych worków, która ma zbyt wysoką temperaturę, może prowadzić do tego że będzie się ona wychładzała w już zamkniętym worku a to spowoduje powstanie wilgoci. Ta może ułatwić powstawanie pleśni i wilgoci na karmie już w zamkniętym opakowaniu. Dlatego tak ważny jest proces schładzania i doprowadzenia karmy do odpowiedniej temperatury.
Po zakończonym schładzaniu karmy do określonego poziomu, granule powlekane są masą smakową, w której mogą znajdować się dodatkowe składniki tworząc całość receptury o określonej diecie. Ta część decyduje o smakowitości karmy suchej dlatego takie mieszanki są opatentowane i chronione przed konkurencją. Po tym karma ponownie jest chłodzona i pakowana. Niektóre pakuje się w atmosferze azotu, aby ukrócić utlenianie się tłuszczy i witamin.
Karmy półwilgotne. Jeśli chodzi o ten rodzaj karm dla psów i kotów to są one produkowane w podobnym procesie jak suche, ale pomija się etap suszenia karm lub celowo ogranicza. Chodzi o to, aby w powstałym produkcie gotowym pozostała większa ilość wody o zawartości około 20% - 35%. Następnie już po wyprodukowaniu karma zaczyna parować i ilość wody naturalnie spada do poziomu około 20%. Karmy półwilgotne są smaczniejsze ale mają też swoje minusy. Przez większą zawartość wody istnieje większe ryzyko wykształcenia się pleśni i bakterii. Trzeba pamiętać o tym, że karma półwilgotna po otwarciu dość szybko traci swoją przydatność do spożycia.
W celu wyeliminowania różnych szczepów mikroorganizmów - pleśni czy bakterii - stosuje się odpowiedni proces technologiczny. W momencie produkcji karmy półwilgotnej stosuje się tzw. humektanty, aby związać wodę, tak aby obniżyła swoją aktywność do bezpiecznego poziomu. Wykorzystuje się w tym celu wysokofruktozowy syrop kukurydziany, sól kuchenną, glikol propylenowym glicerol, soribtol lub inne alkohole polihydroksylowe. Dzięki takiemu zabiegowi można uchronić karmę przed powstawaniem w niej mikroorganizmów. W karmach półwilgotnych dla psów i kotów istnieje także ryzyko pojawienia się grzybów, jednak stosuje się przeciw nim odpowiednie środki oraz substancje zakwaszające.
Karmy wilgotne dla psów i kotów. Od karm suchych odróżnia je duża zawartość wody na poziomie 70% - 83% oraz niska ilość węglowodanów. Proces konserwowania karm wilgotnych różni się od tego dla karm suchych. Chodzi o to, że sterylizacja ma za zadanie zniszczyć różne formy przetrwania bakterii. Sam proces tworzenia karm wilgotnych dla psów i kotów nie jest znacznie odmienny od wcześniej przedstawionego. Składa się z kilku etapów: surowce -> mieszanie wsadu -> mielenie -> gotowanie -> formowanie produktu i wypełnienia -> wypełnianie opakowań -> sterylizacja -> zamykanie. Można wyróżnić trzy podstawowe odmiany karm wilgotnych: pasztet, kawałki w sosie i kawałki w galarecie.
Przede wszystkim karmy wilgotne zawierają surowce pochodzenia zwierzęcego, poubojowe pozostałości wołowiny i drobiu, a także wątrób, podroby, surowicy, krwi pełnej itp. Do podstawowych składników można przygotować całą listę surowców ale ich dokładny skład zależy od konkretnego producenta i receptury konkretnej karmy wilgotnej dla psów i kotów. W tym rodzaju karm stosuje się mniej dodatków pochodzenia roślinnego. Ich zastosowanie ma na celu dostarczenie włókna pokarmowego, utrzymanie tekstury oraz dodatki roślinne dodaje się do zagęszczania sosów lub galaret.
Jeśli chodzi o surowce pochodzenia zwierzęcego w przypadku karm wilgotnych, to najczęściej wykorzystuje się półprodukty świeże lub mrożone. Dlatego pewnym wyzwaniem w procesie produkcji może być ochrona surowców pochodzenia zwierzęcego przed zepsuciem i zanieczyszczeniem bakteriami. Sposób przechowywania półproduktów nie ma na pewno wpływu na późniejszą smakowitość karmy wilgotnej dla psów i kotów oraz jej wartości odżywcze. Prawda jest taka, że za smak karmy odpowiada jej receptura czyli użycie poszczególnych składników.
W surowcach wykorzystywanych do produkcji karm wilgotnych zawartość białka wynosi w przedziale 10% - 48%. Trzeba jednak wzbogacać ją o różne składniki odżywcze ponieważ składniki pochodzenia zwierzęcego nie zawierają wszystkich elementów wymaganych w procesie zdrowego żywienia zwierząt. W tym celu wykorzystuje się pulpę buraczaną, celulozę, otręby, tłuszcze w postaci oleju słonecznikowego czy rybi olej. Po obróbce termicznej uzupełnia się także witaminy i składniki mineralne. W karmach wilgotnych dla psów i kotów stosuje się ponadto zagęszczacze, czynniki stabilizacyjne i amulsyfikujące.
Podobnie jak w przypadku karm suchych, również i w tym rodzaju karm gotowych, wszystkie produkty są na początku mielone aby uzyskać jednolitą i równomierną masę. Czasem pozostawia się większe kawałki składników dla lepszego smaku.
Następnie tak powstała mieszanina jest gotowana w parze wodnej do czego wykorzystuje się tzw. tunel parowy. Temperatura w tym procesie ustawiana jest na około 80°C, aby białka w mieszaninie uległy denaturacji. Efektem tego jest to, że kawałki zawarte w karmie są twarde. Wyższe temperatury pozwalają także wyeliminować formy bakterii. Następnie produkt jest pakowany w metalowe puszki, plastikowe saszetki lub tacki. Przed samym szczelnym zamknięciem puszki, saszetki czy tacki odprowadzone jest z nich powietrze. W takiej formie trafiają one do sterylizacji w wysokiej temperaturze, aby zabić bakterie odpowiedzialne za psucie się pokarmu i wywołujące różne choroby.
Dodatki do pokarmów wykorzystywane w karmach gotowych dla zwierząt. Kiedy i dlaczego stosuje się utleniacze i konserwanty?
Innym aspektem produkcji karm gotowych są wykorzystywane dodatki, które wzbudzają mimo wszystko emocje kupujących. Stosuje się je dla uzyskania lepszej jakości pożywienia i mimo wszystko ich zastosowanie ma określone normy na podłożu prawnym. Ich stosowanie nie jest przypadkowe i producenci kierują się przede wszystkim bezpieczeństwem zwierząt.
Zatem w karmach dla psów i kotów spotkać można także dodatki jak konserwanty, przeciwutleniacze, emulsyfikatory, stabilizatory, regulatory kwasowości, czy półprodukty kiszonek. Znajdziemy także w karmach dodatki smakowe i koloranty. Ponadto są w nich witaminy, minerały oraz aminokwasy. Szeroko stosuje się również środki poprawiające trawienie czy środki stabilizujące układ pokarmowy zwierząt itp.
Z punktu widzenia procesu produkcji karm dla psów i kotów tlen jest zagrożeniem dla żywności. Powoduje on niszczenie w pokarmie wybranych składników pokarmowych: kwasy tłuszczowe czy witaminy w tłuszczach zmniejsza smakowitość karmy, zmienia zapach i co najistotniejsze powoduje zagrożenie zdrowotne dla zwierząt. Jest to o tyle paradoks, ponieważ bez tlenu nie mogą żyć ssaki.
Stosowane w karmach bardzo często nienasycone tłuszcze zwierzęce i oleje roślinne ulegają procesowi utleniania. Utlenianie powoduje, że żywność staje się toksyczna a to może wywołać z kolei dość poważne choroby, z procesami nowotworowymi włącznie. Jest wiele czynników, które przyśpieszają utlenianie pokarmu. Dlatego dodatki zwane przeciwutleniaczami spowalniają ten proces i wydłużają okres spożycia pokarmu.
Proces utleniania prawie nie występuje w karmach wilgotnych ponieważ przed zamknięciem opakowania jest on odsysany a samo opakowanie jest potem szczelnie zamykane. Dlatego przeciwutleniacze spotkać można w karmach suchych i półwilgotnych. Warto także nadmienić jak wykazały ostatnie badania, że przeciwutleniacze mają korzystny wpływ na układ odpornościowy psów i kotów, a także ograniczają one uszkodzenie komórek przez wolne rodniki.
Kiedy i dlaczego stosuje się konserwanty w karmach dla psów i kotów? Konserwanty dodaje się do pożywienia nie mrożonego oraz do takiego, które ma zawartość wody powyżej 10%. Ważniejsze od ich stosowania jest możliwość potencjalnego zakażenia bakteryjnego przez niezabezpieczoną żywność.
Podział gotowych karm dla zwierząt domowych. Karmy ekonomiczne i karmy podstawowe. Karmy premium i karmy superpremium.
Innym ogólnym klasyfikatorem karm gotowych jest podział ze względu na rodzaj użytych składników (surowców), które mają wpływ na cenę produktu końcowego. Mimo różnic recepturowych w takich karmach należy podkreślić, że nie ma to większego wpływu na same wartości pokarmowe dla psów i kotów. Podział ten wynika w głównej mierze z aspektów marketingowych poszczególnych producentów karm.
Karmy ekonomiczne. Przede wszystkim są to karmy najtańsze dostępne na rynku zoologicznym. Producenci kierują się niską ceną ustalając recepturę karm ekonomicznych. Są to proste w produkcji karmy bez dodatków, przeznaczone dla zwierząt dorosłych i bez wariantów smakowych. Nie wpływa to negatywnie na jakość karmy. Głównym założeniem jest prostota produkcji w dużych ilościach.
Karmy podstawowe. W tym rodzaju karm producenci biorą już pod uwagę stosunek jakości do ceny. W odróżnieniu od tych ekonomicznych, tutaj powstają odmiany smakowe karm, produkuje się w wariantach dla grup wiekowych psów i kotów czy ze względu na ich wielkość. Klient może także wybierać różne wielkości opakowań. Również różnią się składniki, gdzie tańsze półprodukty zastępuje się droższymi: zamiast skrobi wykorzystuje się przykładowo białka i tłuszcze. Można spotkać także dodatki funkcjonalne.
Karmy premium. Trzeci rodzaj karm dla psów i kotów o specjalistycznym przeznaczeniu. Posiadają one cechy produktu podstawowego z cechami dodatnimi np.: dla psów pracujących lub psów w ciąży. W tym przypadku składniki muszą być najwyższej jakości a cena produktu końcowego nie odgrywa większej roli. Karmy te wyróżniają się tym, że receptura (rodzaj i ilość składników) nie ulega zmianie mimo rosnących cen poszczególnych składników. Możemy być pewni, że za każdym razem kupimy karmę premium o takim samym składzie.
Karmy superpremium. Ten rodzaj karm zbliżony jest swoją charakterystyką do produktów premium, ale skierowana do właścicieli psów i kotów o bardzo dużej świadomości żywieniowej. Takie karmy mają jeszcze większy priorytet w ukierunkowanym żywieniu zwierząt.
Żywienie zwierząt jako podstawowy czynnik zdrowia psów i kotów. Podstawy żywienia psów i kotów.
Do głównych czynników zdrowia naszych zwierząt domowych - psów i kotów - zaliczamy w głównej mierze ich odpowiednie żywienie. Od kiedy psy i koty udomowiono starano się im zapewnić odpowiedni dobrostan, jednak to dopiero XX wiek pozwolił na rozwój dietetyki psów i kotów. Tym samym współczesna wiedza na ten temat rozwinęła się do tego stopnia, że prawidłowe żywienie dostosowanymi do każdych potrzeb pokarmami pozwala jednoznacznie wpływać na zdrowie i kondycję zwierząt.
W początkowej fazie zdobywania wiedzy o prawidłowym żywieniu psów i kotów skupiano się przede wszystkim na dostarczeniu odpowiedniej ilości energii i niezbędnych składników pokarmowych do podtrzymania funkcji życiowych tych zwierząt. Z czasem weterynarze doszli do wniosku, że należy brać pod uwagę także wiek i aktywność fizyczną psów oraz kotów, które to czynniki mają wpływ na różne zapotrzebowanie pokarmowe. W kolejnej fazie doszły do tego ponadto rozróżnienia pod kątem wielkości oraz rasy tych zwierząt. W pewnym stopniu poprzez odpowiednie sposoby żywienia długość życia psów wydłużyła się o 3 lata.
Dlatego jako właściciele zwierząt domowych jesteśmy zobowiązani do prawidłowego żywienia naszych psów i kotów oraz posiadania choćby podstawowej wiedzy w tym zakresie. Jest to o tyle istotne, że już odpowiednia profilaktyka żywieniowa pozwala ustrzec je przed różnymi chorobami. Pokarmy podawane według wcześniej opracowanych diet pozwalają uniknąć otyłości, chorobom przewodu pokarmowego, zaburzeniom rozrodu, chorobom stawów, chorobom układu moczowego czy wątroby.
Dlaczego psy i koty muszą otrzymywać odpowiednio zbilansowany pokarm i jak? Jakie cechy powinna mieć odpowiednia dieta psów i kotów?!
szystkie zwierzęta na świecie albo muszą zdobywać pokarm albo być odpowiednio żywione. W przypadku psów i kotów jest to jeszcze bardziej istotne ponieważ kompletne i zbilansowane pożywienie jest jedynym źródłem niezbędnych substancji do tego aby mogły żyć, rozwijać się i dalej rozmnażać. Tylko dzięki dostarczanemu pokarmowi przez człowieka mogą one otrzymać takie składniki, które są produkowane w ich organizmie w znikomych ilościach lub nie są w ogóle.
Pokarm dla zwierząt domowych - psów i kotów - musi zawierać przede wszystkim niezbędne składniki wymagane do ich codziennego funkcjonowania. Ponadto muszą one być podawane zwierzęciu w odpowiednich ilościach, aby mogły one funkcjonować bez problemów. Kolejnym wymaganiem kompletnej i zbilansowanej diety jest to aby podawane składniki pokarmowe były lekko strawne czyli przyswajalne dla organizmów psów i kotów. Przygotowywany bądź zakupiony pokarm w sklepie musi być również bezpieczny dla zwierząt czyli być pozbawiony składników szkodliwych. I na sam koniec warto zwrócić uwagę, co może okazać się oczywistością dla wielu, pokarm podawany psom i kotom musi być smaczny. Nawet najbardziej treściwe w składniki jedzenie jeśli nie będzie zjadliwe, nic nie wniesie do codziennej diety Waszych domowych pupili...
Odpowiednia dieta pokarmowa dla psów i kotów to taka, która zawiera kilkanaście niezbędnych składników. Podobnie jak u człowieka, również w karmach dla zwierząt składniki muszą być podawane we właściwej formie i proporcjach pomiędzy minimum oraz maksimum zapotrzebowania. Zbyt duża ilość jakiegokolwiek składnika w pokarmie może doprowadzić choćby do zatrucia zwierzęcia, choć trzeba pamiętać że różne składniki mają różne granice aby przekroczyć bezpieczne ilości.
Czym zajmuje się nauka o fizjologii zwierząt? Poznaj podstawy organizmów zwierząt.
Fizjologia zwierząt jest nauką o czynnościach organizmów, o dynamice zjawisk życiowych w organizmach zwierzęcych. Badanie tych zjawisk utrudnione jest przez fakt, że są one wzajemnie z sobą powiązane, zależne od siebie i od warunków środowiska zewnętrznego. Każdy proces życiowy jest zlokalizowany w narządach, tkankach czy komórkach organizmu, jest więc nierozerwalnie związany ze strukturą ciała zwierzęcia. Ponieważ podłoże materialne (komórka, tkanka, narząd), w którym badamy przebieg procesu, ulega w tym czasie widocznym zmianom (stan aktywnej działalności), zadaniem fizjologa będzie nie tylko zbadanie samego procesu, lecz i uchwycenie zmian zachodzących w tym czasie w strukturze. Fizjolog, badając zjawiska życiowe organizmów zwierzęcych, bada więc funkcję ich żywych struktur.
Współczesne zróżnicowanie nauk morfologicznych wynika z postępu i rozwoju i stałego rozszerzania zarówno zakresu, jak i metod badawczych. Wszelkie odkrycia w zakresie nauk morfologicznych stanowią dla fizjologa w wielu przypadkach podstawę do rewizji poglądów na temat funkcji oraz do stanowienia nowych hipotez fizjologicznych. Tak np. po wykryciu w morzach północnych ryb pozbawionych hemu i erytrocytów powstało nowe zagadnienie: jaki jest mechanizm transportu tlenu do komórek ciała tych zwierząt.
Ścisłe powiązanie fizjologii z naukami morfologicznymi wynika również z historii jej rozwoju, powstała ona bowiem jako potrzeba wyjaśnienia funkcji narządów, które znacznie wcześniej znane były morfologii, pojętej wówczas jako nauka opisowa. Fizjolog, badając jakiekolwiek zwierzę, musi wiedzieć, jaki organizm jest obiektem jego badań. Wynika więc z tego, że koniecznością staje się opanowanie podstawowych zasad i kryteriów systematyki.
Zakres pracy badawczej fizjologa jest bardzo różny, zależnie od tego, w jakim stopniu eksperyment ma wyjaśnić badany proces. Jeśli badamy funkcję określonego narządu, wyniki otrzymane w eksperymencie będą miały charakter ogólny, w pewnym sensie wypadkowy dla danego narządu. Przy takim sposobie ujęcia wymykają się spod obserwacji poszczególne etapy procesów, odbywających się w narządzie. Wymyka się cały łańcuch zmian i przemian, jakie zachodzą w poszczególnych odcinkach narządu, a w końcowym efekcie dają ogólny obraz czynności całego narządu. Aby móc zbadać poszczególne etapy procesów w celu uchwycenia wszystkich zmian i przemian, jakie zachodzą w poszczególnych odcinkach narządu, należy się oprzeć na wiadomościach z zakresu histologii i cytologii odcinków danego narządu. Zilustruje to najlepiej następujący przykład. Jedną z ważnych funkcji, jaką spełnia nerka u wyższych kręgowców, jest funkcja osmoregulacyjna, polegająca na wydalaniu z organizmu nadmiaru wody i składników mineralnych w celu utrzymania stałego ciśnienia osmotycznego cieczy ciała w organizmie. Produktem działalności nerki będzie w tym przypadku mocz jako produkt działalności wypadkowej. Poznanie struktury morfologicznej nefronu pozwoliło ustalić, że mocz pierwotny jest przesączem krwi, w którym znajdują się wszystkie składniki osocza, z wyjątkiem białka. Biorąc pod uwagę ilość funkcjonujących nefronów i ich powierzchnię, wyliczono, że w ciągu doby nerki produkują 60 litrów moczu pierwotnego. Ilość moczu definitywnego, wydalanego w ciągu doby, wynosi przeciętnie 1 litr. Droga, jaką ma do przebycia mocz pierwotny - od kłębuszka Malphighiego do pęcherza moczowego - jest zawiła. W tym czasie w różnych odcinkach nefronu, a szczególnie kanalików krętych (zależnie od ich budowy), następuje resorpcja wody, cukru i innych składników. Ostatecznie 59 litrów moczu pierwotnego zostaje w kanalikach zresorbowane i z powrotem przechodzi do krwi.
Fizjologia swoim zakresem badań obejmuje wszelkie struktury morfologiczne. Śledzenie i uchwycenie zmian zachodzących w strukturze w czasie spełniania określonej funkcji musi się odbywać w krótszych lub dłuższych odcinkach czasu. W ten sposób można stwierdzić dynamikę badanych procesów, co szczególnie wyraźnie występuje w badaniach fizjologicznych rozwoju embrionalnego. W zakresie nauk morfologicznych embrionologia jest dziedziną zajmującą się morfogenezą, czyli powstawaniem narządów i tkanek. Bada dynamikę procesów kształtotwórczych. Ten poznawczy cel embriologii znaleźć może właściwe wyjaśnienie dopiero w poznaniu funkcji tworzących się w różnych etapach rozwoju nowych elementów morfologicznych.
Organizm zwierzęcy podlega różnym czynnikom środowiska zewnętrznego, które wywołują zmiany funkcjonalne. Z tego względu fizjologia bardzo ściśle wiąże się z ekologią zwierząt. W wielu przypadkach fizjologia i ekologia zwierząt mają wspólne cele i metody badań. Zaciera się wówczas różnica między tymi dwiema dziedzinami nauki. Jednakże dzieli je istotna różnica w sposobie ujęcia zagadnienia. Obiektem badań ekologii jest populacja i jej sposób reakcji (zachowania) na warunki środowiska zewnętrznego, natomiast dla fizjologa obiektem badań jest osobnik. Ekologia rejestruje fakt zaobserwowany w warunkach naturalnych, fizjologia natomiast korzystając często z faktów zarejestrowanych przez ekologię, bada zwierzę w warunkach eksperymentalnych i szuka związku przyczynowego reakcji oraz powstałych zmian strukturalnych możliwie w powiązaniu ze zmianami powstałymi w całym organizmie.
Badanie wielu procesów fizjologicznych jest utrudnione na skutek obecności w organizmach zwierzęcych flory bakteryjnej. Fizjolog musi zbadać zależność funkcjonalną organizmów zwierzęcych od flory bakteryjnej. Lokalizacja flory utrudnia to zadanie. Najczęściej flora bakteryjna opanowuje przewód pokarmowy organizmów zwierzęcych, a jej różnorodna działalność w danym odcinku nie jest bez znaczenia dla gospodarza (zwierzęcia). Przeważnie u zwierząt roślinożernych flora bakteryjna bierze udział w rozkładaniu tych składników pokarmu (związków), których organizm zwierzęcy nie jest zdolny rozłożyć wskutek braku odpowiednich enzymów. Z drugiej strony - bakterie jako żywe organizmy, odznaczające się właściwą im przemianą materii, zdolne są m. in. do syntezy wielu związków o dużym znaczeniu biologicznym, niezbędnych zwierzęciu, których nie może ono samo syntetyzować wskutek braku odpowiednich ku temu enzymów.
Odpowiednio zorganizowany eksperyment pozwoli fizjologowi na ustalenie zależności funkcjonalnej organizmu zwierzęcego od żyjącej w świecie jego przewodu pokarmowego flory bakteryjnej. Wyniki dotychczas otrzymane w tym zakresie prowadzą do szeregu uogólnień wskazujących, że życie zwierzęcia wyższego w warunkach aseptycznych staje się prawie niemożliwe, że flora bakteryjna nie tylko bierze udział w rozkładzie niektórych związków, ale jest również producentem ważnych związków czynnych biologicznie, witamin grupy B, a prawdopodobnie i innych, nieznanych związków, które wywierają korelujący wpływ na cały organizm.
Zależność funkcjonalną organizmów zwierzęcych od flory bakteryjnej zilustrują najlepiej przykłady. Świnki morskie, króliki, a nawet kozy hodowlane od urodzenia w warunkach aseptycznych i odżywiane optymalnym pokarmem żyły maksimum 60 dni, wykazując po upływie tego czasu niedorozwój niektórych gruczołów wydzielania wewnętrznego. Natomiast odżywianie bydła dietą pozbawioną witamin grupy B nie wpływa ujemnie na zawartość tych związków w mleku. Stanie się to zrozumiałe, jeśli weźmiemy pod uwagę, że w 1 cm3 soku żwacza znajduje się około 13 miliardów różnych bakterii.
Stosunkowo najlepiej zależność funkcjonalna organizmów zwierzęcych od flory bakteryjnej poznana została u owadów. Wiele gatunków owadów hodowanych aseptycznie nie rozwija się w ogóle, inne tylko częściowo przechodzą swój rozwój larwalny i nie są zdolne do zmiany w poczwarkę, jeszcze inne nie wydają postaci dojrzałej lub też rozwijają się w formy zdegenerowane.
Są to przykłady wybrane spośród bardzo dużej liczby dowodów stwierdzających, że flora bakteryjna jako symbiont organizmów zwierzęcych jest ważnym ogniwem biologicznym uzupełniającym ich dietę w zakresie związków, których organizmy te nie mogą syntetyzować, a nie pobierają ich również w spożywanej diecie.
Wielostronne powiązanie fizjologii z różnymi dziedzinami nauk zależne jest też od tego, jaki proces badamy. Badanie procesu odżywiania u wielu organizmów zwierzęcych zmusza fizjologa do poznania nowej dziedziny - botaniki. Znajomość roślin się konieczna chociażby z tego względu, że dla większości zwierząt rośliny są podstawowym pokarmem. Organizmy roślinne, a szczególnie rośliny zielone, mają prawie nieograniczone możliwości syntezy związków stanowiących nie tylko podstawowe składniki diety organizmów zwierzęcych, ale i bogate źródło substancji o dużym znaczeniu farmakologicznym.
Brak znajomości botaniki jest bardzo często przyczyną popełniania wielu błędów. Ogólnie przyjętym kryterium oceny pokarmu roślinnego spożywanego przez organizmy zwierzęce jest jego wartość kaloryczna, która jednak w zestawieniu z potrzebami organizmu daje tylko ogólną orientację o ilości spożywanego pokarmu. Tylko w bardzo nielicznych przypadkach spożyty przez zwierzę pokarm roślinny ulega bezpośredniemu działaniu jego soków trawiennych i tylko w tych nielicznych zawartość komórek roślinnych zostaje zwierzęciu udostępniona. Jeśli natomiast zwierzę nie produkuje soków zdolnych do rozkładu spożytych roślin i nieznaczny jest stopień ich rozdrobnienia, wówczas pokarm przesuwa się przez przewód pokarmowy niestrawiony. Jeśli natomiast w trawieniu pokarmu roślinnego bierze udział flora bakteryjna, wówczas zwierzęciu udostępnione zostają metabolity działalności flory bakteryjnej i te dopiero są właściwym pokarmem zwierząt. Oznaczenie wartości kalorycznej spożytego pokarmu jest więc w tym przypadku bezużyteczne, bo przyswajane są przez zwierzę również metabolizowane związki o zupełnie innej wartości kalorycznej niż oznaczona w pokarmie.
Zasadniczym działaniem fizjologa będzie zbadanie mechanizmu trawienia spożywanego pokarmu i zmian morfologicznych w spożytych roślinach, ponadto wyjaśnienie, jakie elementy tkanek roślinnych ulegają zmianie pod wpływem soków trawiennych zwierzęcia, a jakie pod wpływem flory bakteryjnej, w jakim stopniu różne elementy morfologiczne roślin są udostępnione zwierzęciu i jakim ulegają zmianom.
Wybór rośliny jako pokarmu nie jest tu przypadkiem, lecz dyktują go potrzeby organizmu, który wymaga określonych związków, zależnie od okresu wzrostu zwierzęcia, wieku, płci i warunków klimatycznych. W badaniach fizjologicznych zatem koniecznością staje się orientacyjna znajomość systematyki, ekologii i fizjologii roślin, jako tych dziedzin, które pomogą zrozumieć przyczyny wyboru określonej rośliny lub jej części, czasu, miejsca żerowania oraz miejsca występowania zwierząt.
Fizjologia zwierząt ze względu na swój zakres badań wiąże się również ściśle z chemią. Powiązania te wynikają z tego, że żywa substancja, której funkcje bada fizjolog, zbudowana jest ze związków chemicznych mających określoną budowę przestrzenną. W tym samym stopniu, w jakim fizjologia wiąże się z anatomią, histologią i cytologią, wiąże się również z chemią. O ile jednak histologię i cytologię można by określić jako nauki obejmujące cząsteczki w granicach widzialności przy użyciu mikroskopu, o tyle patrząc na organizm okiem chemika, widzimy w nim cząsteczki, których wielkość mierzy się Angstremami. Jest to sposób ujęcia zagadnienia od strony wielkości badanych przez nas cząstek materii.
Cechą charakterystyczną żywej substancji zbudowanej ze związków organicznych jest jej duża dynamiczność - ciągła przemiana jednych związków w drugie, ustawiczny ruch cząsteczek związków lub atomów pierwiastków. Postęp w rozwoju chemii stał się podstawą wyodrębnienia nowej dziedziny, która obejmuje chemię związków organicznych występujących w organizmach żywych czyli biochemii.
Zadaniem biochemii jest poznanie zachodzących w organizmie żywym przemian chemicznych oraz struktury chemicznej związków stanowiących podłoże życia, a jednocześnie tworzących ultrastrukturę morfologiczną, w której przebiegają wszystkie procesy chemiczne. Z dotychczasowych rozważań wynika, że biochemia z fizjologią jest tak ściśle związana, iż w wielu przypadkach - zależne od badanego procesu i stosowanych metod - zaciera się granica między tymi dwoma dziedzinami.
Wynikiem przemian chemicznych zachodzących w organizmie zwierzęcym jest uwolnienie energii niezbędnej dla procesów życiowych. Na skutek przemian chemicznych powstają w organizmie różnego rodzaju energie, a badanie tej strony zjawisk fizjologicznych możliwe jest przy odpowiednim przygotowaniu z fizyki. Fizjologia z fizyką powiązana jest w dwojaki sposób: przez badanie rodzajów energii, jaką wyzwala organizm oraz przez metodykę pomiarów tych energii.
Dziedziną niezbędną dla fizjologa jest również chemia fizyczna. W wielu działach fizjologii znajomość chemii fizycznej staje się koniecznością nie tylko ze względu na metodykę badan. Przygotowanie z tej dziedziny pozwala także zrozumieć i wyjaśnić szereg ważnych zagadnień, zwłaszcza z zakresu wymiany gazowej, zjawisk chłonienia i wydalania, przewodnictwa nerwowego oraz wymiany składników między organizmem a środowiskiem zewnętrznym, między narządami a cieczami ciała w organizmie.
Fizjologia zwierząt, jak każda nauka, w zależności od postępu i rozwoju innych dziedzin rozwijała się i rozwija się nadal, obejmując coraz szerszy zakres zagadnień i zjawisk.
Ogólny zarys procesu odżywiania zwierząt składnikami pokarmowymi
Zanim przejdziemy do omówienia konkretnych sposobów odżywiania psów i kotów, chciałbym omówić ogólny zarys procesu odżywiania zwierząt bez podziału na konkretne gatunki. Proces pobierania z zewnątrz przez organizmy zwierząt składników pokarmowych niezbędnych do budowy własnego ciała, wewnętrznych przemian chemicznych i energetycznych nazywamy ogólnie odżywianiem.
Dietą organizmów zwierząt są związki chemiczne, które w sumie tworzą to, co powszechnie nazywamy pokarmem. W pojęciu fizjologicznym - chleb, jabłko, rozkładające się inne zwierzę czy rośliny, nektar kwiatów, zielony liść, zmurszały pień, czy w końcu gotowe karmy dla zwierząt domowych, są to pokarmy różnych zwierząt zawierające różne związki chemiczne. Można by tu uogólnić, że chyba nie ma takiej naturalnej substancji organicznej, której nie spożywałyby zwierzęta. Mimo tak wielkiego zróżnicowania diety, istnieje u zwierząt specjalizacja w wyborze pokarmu, która stała się podstawą ogólnej ich klasyfikacji pod tym względem na: mięsożerne, roślinożerne i wszystkożerne.
Wszystkie organizmy zwierząt - niezależnie od tego, czy będzie to pierwotniak, pies, kot czy człowiek - mają jedną wspólną właściwość: brak zdolności syntezy białek - tych podstawowych składników żywej materii - ze związków azotowych pochodzenia mineralnego. Jest to zasadnicza różnica między roślinami a zwierzętami. Z tego względu organizmy zwierząt otrzymały nazwę heterotrofów czyli cudzożywnych.
Tego rodzaju heterotrofia ma swoją przyczynę w braku odpowiednich układów enzymatrycznych, przy udziale których organizm zwierząt mógłby syntetyzować białko ze związków azotowych mineralnych. Brak tego typu układów enzymatrycznych powoduje, że organizmy zwierząt muszą odżywiać się białkiem zsyntetyzowanym przez organizmy roślinne lub też białkiem innych zwierząt (ten sam łańcuch zależności).
Każde białko proste zbudowane jest z aminokwasów, których układ przestrzenny w cząsteczce białka, ich wzajemne stosunki ilościowe oraz różna budowa samych aminokwasów powoduje, że białka różnią się między sobą nie tylko składem chemicznym, ale i wielkością cząsteczki i właściwościami fizyko chemicznymi. Układ przestrzenny aminokwasów i różna liczba aminokwasów w cząsteczce białka sprawia, że liczba białek może być co najmniej taka jak liczba organizmów, pomnożona przez liczbę różnych tkanek i komórek. Ten fakt komplikuje zagadnienie, a jednocześnie jest pewną wskazówką, że zwierzę żyjące na wolności wybiera ten pokarm, w którym zawarte białko czyni zadość jego potrzebom fizjologicznym w danej chwili, a to znów wiąże się ze wzrostem zwierzęcia, rozwojem, stanem fizjologicznym i warunkami zewnętrznymi, w jaki żyje zwierzę.
W diecie zwierząt istnieje pojęcie białek pełnowartościowych i niepełnowartościowych. Do pierwszych należą białka, których ilościowy skład aminokwasów czyni zadość w danym okresie rozwoju i wzrostu wymaganiom fizjologicznym organizmu zwierzęcia, do drugich - nie czyniące zadość wymaganiom, chociażby zawierały wszystkie aminokwasy. Tak np. białka mleka czynią zadość organizmowi oseska i są dla niego pełnowartościowe, ale są niepełnowartościowe dla starszego organizmu. Zmiana żywicieli u pasożytów i umiejscowienie ich w różnych narządach u różnych żywicieli jest wynikiem zapotrzebowania w danym okresie rozwoju na określone związki.
Potrzeby organizmów zwierząt w zakresie poszczególnych aminokwasów są bardzo różne i zmieniają się w zależności od wzrostu, rozwoju, gatunku zwierzęcia i jego stanu fizjologicznego (np. ciąża, laktacja, przemiana pokoleń, przeobrażenie, podział itd.). Ciągłe zmiany, jakim ulega organizm zwierząt w ciągu pewnego indywidualnego życia, są przyczyną zmian diety, co się wyraża w spożywaniu różnych białek, w zmianie żywicieli zwierzęcych lub roślinnych. Wszystkie organizmy zwierząt mają swoje indywidualne, zmieniające się w ciągu życia, zapotrzebowanie na aminokwasy. Niektóre z nich muszą być spożyte w pokarmach i te otrzymały nazwę aminokwasów egzogennych. Te natomiast, które organizmy zwierząt mogą same zsyntetyzować, otrzymały nazwę aminokwasów endogennych. Zakres syntezy aminokwasów jest bardzo różny u różnych organizmów, zależnie od gatunku zwierzęcia, jego wzrostu, rozwoju czy przemian. Aminokwasy endogenne mogą być produkowane tylko wtedy, jeśli organizm ma właściwe ku temu enzymy i produkty wyjściowe. Sprawa wyboru białka przez zwierzę, potrzebnego jego organizmowi, jest o tyle skomplikowana, że spożyte białka mogą być wchłaniane po uprzednim ich rozłożeniu na aminokwasy. Aby ten proces nastąpił, zwierzę musi mieć odpowiednie enzymy zdolne do rozkładu spożytego białka. Wszystkie te czynniki spowodowały, że podane na początku rodzaje spożywanych pokarmów mają swoje głębokie uzasadnienie fizjologiczne i wpływają w znacznej mierze również na zróżnicowanie przewodu pokarmowego.
W diecie zwierząt białko ma zasadnicze znaczenie. Jego najmniejsze cegiełki - aminokwasy, połączone z sobą na nowo w odpowiednich stosunkach i konfiguracjach przestrzennych, tworzą właściwą strukturę każdego żywego organizmu, jego narządów, tkanek i komórek. W tej strukturze białkowej zachodzą wszystkie procesy życiowe a jednym z ich przejawów jest energia cieplna, powstająca między innymi ze zmetabolizowania węglowodanów. Podstawowym cukrem zwierząt jest glikoza syntetyzowana przez rośliny. Najbogatszym źródłem tego cukru jest skrobia utworzona z dużej ilości połączonych z sobą cząstek glikozy, a syntetyzowana również przez rośliny. Skrobia nie rozpuszcza się w wodzie, przy tym cząsteczka jej jest dosyć duża, aby mogła być wchłonięta, musi ulec w przewodzie pokarmowym rozłożeniu przez odpowiednie enzymy na cukry proste. Aczkolwiek węglowodany są ważnym składnikiem diety organizmów zwierząt, to jednak pewien ich niedobór w pokarmie wyższych zwierząt może być uzupełniony spożyciem większej ilości białek. W pokarmie wielu niższych organizmów brak jest w ogóle węglowodanów. W przypadku niedoboru w diecie węglowodanów organizm potrafi (dzięki odpowiednim układom enzymatycznym) z niektórych aminokwasów wyprodukować cukier (glikozę). Ze względu na swoje pochodzenie otrzymał on nazwę cukru endogenicznego. W przeciwieństwie do białek, które nie są magazynowane, cukier jest odkładany w różnych narządach, a stały poziom cukru w krwi zwierząt stałocieplnych jest cechą normalnie funkcjonującego organizmu. Bardzo rozpowszechnionym cukrem jest celuloza. W przeciwienstwie do skrobi, która łatwo jest hydrolizowana przez enzymy zwierząt, celuloza nie jest rozkładana przez organizm wskutek braku u nich enzymu celulazy. Wynikałoby więc z tego, że ten wielocukier jest bezwartościowy dla organizmów zwierzęcych. W rozwoju ewolucyjnym organizmów zwierzęcych powstało jednak bardzo interesujące ogniwo zależności tych organizmów od flory bakteryjnej, co szczególnie wyraźnie obserwuje się u zwierząt tzw. roślinożernych, a nawet i wszystkożernych. Brak u zwierząt celulazy bywa zastąpiony działalnością odpowiedniej flory bakteryjnej, która ma zdolność rozkładania celulozy. Przez ten rozkład mikrobiologiczny celulozy zwierzęciu udostępniony zostaje nie cukier, lecz niższe kwasy tłuszczowe. Aby flora bakteryjna mogła rozwinąć swoją działalność, musi znaleźć się w odpowiednich warunkach, czemu sprzyjają zmiany anatomiczne i histologiczne przewodu pokarmowego. Dla wielu zwierząt dietą nie są składniki spożywane, lecz te, które przez swoją działalność udostępnia flora bakteryjna. Rozkład bakteryjny celulozy jest tylko jednym z przykładów działalności flory bakteryjnej, która zwłaszcza w zakresie syntezy wielu ważnych związków dla organizmu zwierzęcia jest znacznie szersza, a nawet dla wielu niższych zwierząt stanowi jedyne źródło białka.
Materiałem energetycznym są również związki objęte ogólną nazwą lipidów. Znaczenie ich dla organizmów zależne jest od grupy związków. Najprostsze z nich, jako estry glicerolu i wyższych kwasów tłuszczowych, mogą być w znacznej mierze uważane za materiał energetyczny, natomiast grupa związków lipidowych, zawierająca ponadto fosfor, jest tak jak białko składową częścią komórki. Różnica w spożywaniu tłuszczów tzw. obojętnych dotyczy wyższych kwasów tłuszczowych związanych z glicerolem.
Spożyty tłuszcz zostaje zemulgowany i może być w tej postaci wchłonięty lub rozłożony na glicerol i kwasy tłuszczowe. Zależne od organizmu kwasy tłuszczowe podlegają przemianie - skróceniu lub wydłużeniu łańcucha i po ponownym związaniu z glicerolem odłożone zostają w różnych tkankach jako tłuszcz zapasowy. Właściwością kwasów tłuszczowych jest stopień wysycenia ich węgli wodorem. Przy niedostatecznym wysyceniu mamy do czynienia z kwasami nienasyconymi, dla których charakterystyczne są wiązania podwójne pomiędzy węglami, w przeciwieństwie do kwasów nasyconych, które mają pojedyncze wiązania między węglami. Zależnie od długości łańcucha węglowego i przewagi kwasów tłuszczowych nienasyconych, mamy tłuszcze różnej konsystencji (stałe, półpłynne i płynne). Tłuszcze płynne (oleje roślinne) mają przewagę kwasów tłuszczowych nienasyconych. Z wchłoniętych kwasów tłuszczowych lub też z powstałych w organizmie wskutek przemian chemicznych, organizm zwierzęcy syntetyzuje swój własny tłuszcz. Tłuszcze zwierząt różnią się między sobą punktem topnienia, o czym decyduje długość łańcuchów węglowych kwasów tłuszczowych i ich stopień wysycenia. Podobnie, jak każdy organizm ma swoje specyficzne białko, tak samo syntetyzuje w pewnym zakresie własny tłuszcz. U wielu zwierząt niższych drobne kuleczki tłuszczu mogą być wychwytywane z przewodu pokarmowego bez uprzedniej jego hydrolizy. Niekiedy spożyte w nadmiarze kwasy tłuszczowe znaleźć można niezmienione w tłuszczu zwierzęcia, które je spożyło. Kwasy tłuszczowe wchodzące w skład tłuszczów obojętnych mogą być w organizmach zwierzęcych wyprodukowane z węglowodanów. Na tym właśnie polega tuczenie trzody chlewnej i bydła. Tłuszcze obojętne mogą być mocno zredukowane w diecie zwierząt wyższych, natomiast niektóre kwasy tłuszczowe, szczególnie nienasycone, o więcej niż dwóch podwójnych wiązaniach, są niezbędne dla wielu zwierząt wyższych i muszą być spożyte w pokarmach. Wynika z tego ważny wniosek, że dieta wielu zwierzą hodowanych i człowieka musi być bardzo urozmaicona, jeśli ma zaspokoić wymagania fizjologiczne nie tylko pod względem energetycznym, ale w zakresie tych składników, których sam organizm wyprodukować nie może.
Lipidy jako składnik diety ważne są również i z tego względu, że wraz z nimi spożywane są dwa ważne witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, A i D. Wprawdzie do syntezy witamin A zdolne są rośliny zielone i one są głównym źródłem (karoten) tego składnika diety, ale u większości zwierząt związek ten odkładany jest wraz z tłuszczem (stąd często żółty kolor tłuszczów zwierzęcych). Jest to ważny składnik diety, a brak jego w pokarmach hamuje wzrost wielu zwierząt i powoduje chorobę oczu. Wiele zwierząt zawdzięcza swoje ubarwienie karotenom, które po odpowiedniej przemianie chemicznej zostają złożone w utworach takich jak pióra, płytki i specjalne komórki. Tak samo w tłuszczach rozpuszczalne są witaminy grupy D, które mogą być syntetyzowane przez rośliny i zwierzęta. Witaminy te powstają ze związków zwanych sterolami, na które uprzednio muszą działać promienie ultrafioletowe. Są one jednym z czynników regulujących u kręgowców gospodarkę wapniową i na tym polega ich udział w kształtowaniu szkieletu kręgowców. Witamin D występujący na zewnętrznych utworach, takich jak pióra i włosy, powstały ze steroli wydzielanych przez gruczoły skórne, jest dostępny innym zwierzętom (drapieżnikom), mimo iż po spożyciu drapieżnik wypluwa włosy i pióra.
Oprócz witamin A i D, rozpuszczalnych w tłuszczach, organizmom zwierzęcym niezbędna jest również grupa związków należąca do witamin rozpuszczalnych w wodzie, tzw. witamin grupy B. W połączeniu z białkami tworzą one w organizmach ciała czynne zwane enzymami, a ponieważ każdy proces w organizmie jest katalizowany przez enzym - stąd wynika ich ważne znaczenie.
Najbogatszym źródłem witamin grupy B jest pokarm roślinny, szczególnie rośliny zielone i drożdżaki. Specjalne miejsce w syntezie tej grupy związków zajmują bakterie. Biorąc jednak pod uwagę, że wiele zwierząt nie odżywia się roślinami, a tym bardziej drożdżakami, nieliczna zaś grupa żywi się bakteriami, zdecydowaną zatem przewagę stanowiłyby organizmy, których dieta pozbawiona jest tych ważnych związków, gdyż organizmy zwierzęce nie są zdolne do ich syntezy. Brak tej grupy witamin albo ich poważny niedobór w diecie zwierząt uzupełniony zostaje działalnością flory jelitowej, która w wielu przypadkach spełnia podwójne zadanie: jako organizmy zdolne do rozkładu tych związków, których organizm zwierzęcy sam nie może rozłożyć wskutek braku enzymów oraz jako producenci witamin grupy B. Zarówno spożywany przez zwierzęta pokarm jak i utrata wielu enzymów trawiennych oraz ograniczone możliwości syntezy wielu związków biologicznie ważnych, spowodowały wiele zmian morfologicznych w przewodzie pokarmowym wielu zwierząt. Wytworzyła się ścisła zależność fizjologiczna organizmu zwierzęcego od flory bakteryjnej. U wielu zwierząt niższych ta wzajemna zależność jest tak duża, że istnieją mikroorganizmy żyjące wewnątrz komórek ciała zwierzęcia i przekazywane są z pokolenia na pokolenie, a wszelkie próby pozbawienia tych zwierząt symbiontów kończą się ich śmiercią. Z drugiej znów strony próby wyhodowania tych mikroorganizmów poza komórkami zwierząt kończą się najczęściej niepowodzeniem. Nie mniejsze znaczenie mają mikroorganizmy wolno żyjące w przewodzie pokarmowym u zwierząt wyższych. I tutaj również ta zależność fizjologiczna jest tak duża, że próby hodowli ssaków w warunkach aseptycznych (świnki morskie, króliki) nie trwały dłużej niż 60 dni. Obecnie znane są hodowle aseptyczne kilku pokoleń świnek morskich, szczurów. Być może, ta zależność wyższych zwierząt od flory bakteryjnej jest znacznie ściślejsza, niż świadczą o tym dotychczasowe prace. Z tych właśnie względów florę bakteryjną - niezależnie czy to są endosymbionty czy mikroorganizmy wolno żyjące w przewodzie pokarmowym - uważać musimy za ważne ogniwo w diecie zwierzęcej. Produkty przemiany materii tych mikroorganizmów, a niekiedy i same mikroorganizmy są uzupełnieniem diety zwierzęcia.
Wszystkie procesy fizjologiczne w organizmie zwierzęcym przebiegają przy udziale wody i z tego też względu woda jest równie ważnym składnikiem diety jak i poprzednio omówione składniki. Źródła wody mogą być różne: może to być woda pitna, zawarta w pokarmach i woda pochodzenia endogenicznego, powstała w organizmie w wyniku przemian chemicznych trzech typów związków: tłuszczy, węglowodanów i białek. Funkcja wody w organizmie polega przede wszystkim na tym, że jest ona rozpuszczalnikiem. Organizmy zwierzęce wchłaniają jedynie związki rozpuszczalne w wodzie (z wyjątkiem tych zwierząt, których komórki ameboidalne przewodu pokarmowego wychwytują cząstki nierozpuszczalne). Przy udziale wody (zawartej we krwi, limfie lub hemolimfie) są one rozprowadzone w całym ciele. Przy udziale wody wydalane są toksyczne produkty przemiany materii i wreszcie przy udziale wody może się odbywać wymiana gazów między organizmem a środowiskiem zewnętrznym. Wraz z solami mineralnymi tworzy woda środowisko wewnętrzne, w którym znajduje się każda komórka nawet najbardziej skomplikowanego organizmu. Woda jest pośrednikiem wymiany między każdą komórką a środowiskiem wewnętrznym (ciecz tkankowa). Utrzymanie jej poziomu w cieczy tkankowej i komórkach regulują subtelne i skomplikowane mechanizmy. Wszelkie zaburzenia powodujące stałe zmiany w tych poziomach powodują szereg poważnych zmian funkcjonalnych organizmu, natomiast brak zdolności utrzymania poziomu wody w komórkach jest jednym z przejawów starzenia się organizmu. Organizmy młode zawierają więcej wody niż organizmy starzejące się i stare.
Do diety zwierząt należą również sole mineralne, które wraz z wodą tworzą środowisko wewnętrzne organizmu, a przy tym są niezbędna jako aktywatory wielu procesów rozkładów i syntezy. Wiele z nich tworzy mniej lub więcej trwałe związki z innymi związkami, stając się wówczas ciałami czynnymi biologicznie (niektóre hormony, enzymy, barwniki). Zależnie od organizmu zwierzęcego zapotrzebowanie na sole mineralne może być bardzo różne. Pod tym względem można by sole mineralne podzielić na takie, które muszą być dostarczane stale w dostatecznych ilościach (sole wapnia, sole sodu, potasu, fosforu, magnezu, żelaza) oraz te, które dla normalnie funkcjonującego organizmu potrzebne są w minimalnych ilościach (sole kobaltu, jodu, miedzi, cynku, manganu, fluoru). Ponieważ podstawą odżywiania jest stała wymiana składników między organizmem a środowiskiem zewnętrznym, w różnych procesach są wydalane, a ich miejsce zajmują świeżo wessane. Cechą żywego organizmu jest ustawiczna wymiana, którą charakteryzuje wielka dynamika, nawet bowiem w kościu kręgowców, który uważa się zwykle za ustabilizowany, następuje w ciągu życia ciągła wymiana jonów wapnia i fosforu. Źródłem składników mineralnych są zarówno pokarmy, jak i pobierana woda wraz z rozpuszczonymi w niej solami. Nie zawsze jednak zawartość soli mineralnych w pokarmach czy w wodzie czyni zadość potrzebom organizmu zwierzęcego. Pod tym względem muszą być spełnione dwa warunki: muszą to być sole łatwo rozpuszczalne w wodzie i łatwo przyswajalne, jak to się zwykło określać - muszą być labilne.
Jeżeli w dalszym ciągu będziemy uważali, że podstawą odżywiania jest stała wymiana składników między organizmem a środowiskiem zewnętrznym, to dla zdecydowanej większości organizmów zwierzęcych (aerobów) tlen atmosferyczny jest również składnikiem diety. Tlen atmosferyczny jest niezbędny nie tylko dla organizmów lądowych, ale i dla wodnych (tlen rozpuszczony w wodzie). Ten składnik diety niezbędny jest do wielu przemian chemicznych w organizmie, zależnie od typu zachodzących w nim przemian, ich natężenia, co znów wiąże się z trybem życia zwierzęcia i temperaturą jego ciała oraz z porą roku.
Przemiana materii w organizmach żywych. Pokarm jako źródło energii u zwierząt i innych organizmach żywych
Każdy żywy organizm zużywa bez przerwy energię. Niektóre formy tego zużycia są widoczne, jak praca mięśniowa, obieg krwi. Inne są mniej oczywiste, jak np. energia zużywana na utrzymanie pozycji stojącej lub praca osmotyczna organizmu. Źródłem wszelkiej pracy, wydatkowania wszelkiej formy energii w organizmie jest chemiczna energia uzyskiwana przez odpowiednią przeróbkę składników ciała. Składniki te muszą być uzupełniane przez doprowadzenie z zewnątrz pokarmu. W razie braku pokarmu organizm traci na ciężarze i w końcu ginie śmiercią głodową. Widzimy więc, że życie jest nieodłącznie związane ze zmianami w składzie mineralnym organizmu, a każda taka zmiana jest z samej swej istoty związana z przyrostem albo ubytkiem energii. Tak więc przemiana materii i energii stanowią dwa różne sposoby ujęcia tego samego zjawiska. Obie te przemiany można określić wspólną nazwą pochodzącą z języka greckiego: metabolizm.
Zagadnienia przemiany możemy rozpatrywać z różnych punktów widzenia. Może nas interesować np. jakie składniki wprowadzamy do organizmu (pokarmy, woda, tlen) i jakie wydalamy (dwutlenek węgla, składniki moczu, kału i potu). Mówi o tym ogólna przemiana jakościowa. Jeśli bilans taki umiemy ilościowo, będziemy badać ilość każdego wprowadzonego lub wydalanego składnika, uwzględniając wartość chemicznej energii w nich zawartą, to otrzymamy obraz ogólnej przemiany ilościowej. Interesować nas przy tym musi zależność wielkości tej przemiany od warunków zewnętrznych i czynności organizmu. Najprostszą przemianę, jaką się u danego indywiduum udaje zaobserwować, nazywamy przemianą podstawową.
Omówione wyżej punkty widzenia charakteryzują ujęcie tego zagadnienia od strony fizjologii. Biochemia interesuje się raczej przemianami, jakie zachodzą wewnątrz organizmu i powodują, że składniki pokarmu przemieniają się w składniki tkanek (anabolizm) oraz przemianami prowadzącymi od składników własnych ciała do produktów wydalanych (katabolizm). Na ogół anabolizm zużywa energię, katabolizm zaś dostarcza energii potrzebnej do procesów anabolitycznych i do różnych form pracy ustroju. Anabolizm i katabolizm składają się zrazem na przemianę pośrednią, której poznanie stanowi główny cel biochemii.
Składniki pokarmu są przeważnie złożonymi ciałami chemicznymi i po spożyciu muszą być rozłożone na składniki proste. Odbywa się to w przewodzie pokarmowym jako trawienie. Przemiana pośrednia nie obejmuje trawienia. Zaczyna się dopiero po przejściu strawionego pokarmu przez błony jelita do krwi lub limfy. Rozpatrzymy dokładniej poszczególne wyżej wymienione dziedziny.
Ogólna jakościowa przemiana materii. Straty jakie zachodzą w organizmie na skutek rozkładu własnych składników celem uzyskania energii, muszą być wyrównane pobraniem pokarmu. Człowiek, jak i cały świat zwierzęcy, należy do organizmów heterotroficznych, tzn. musi otrzymywać jako pokarm złożone ciała organiczne wytworzone przez inne żywe ustroje. Pokarm składa się z tkanek zwierzęcych i roślinnych lub też z ich wydzielin, takich jak np. mleko. Zawiera głównie węglowodany, białka i tłuszcze, podobnie jak nasze własne tkanki. Po przemianach chemicznych i energetycznych opuszczają one organizm w postaci dwutlenku węgla, wody i mocznika. Oczywiście wymieniamy po obu stronach bilansu tylko składniki główne, poza którymi jest jeszcze szereg nie mniej ważnych, lecz ilościowo nie odgrywających większej roli.
Ten ogólny bilans przemiany materii charakteryzuje cały świat zwierzęcy, z tym że u niektórych grup miejsce mocznika zajmuje kwas moczowy (ptaki, gady, owady) lub inne związki azotowe.
Ogólna ilościowa przemiana materii. Bilans ilościowy przemiany może być dodatni, jeśli organizm wydala w przeliczeniu na kalorie mniej, niż przyjmuje w pożywieniu. Bilans dodatni występuje w okresie wzrostu, a także przy nadmiernym spożywaniu pokarmów. Bilans ujemny, tzn. przewaga kalorii wytwarzanych i wydalanych mad przyjmowanymi w pokarmie występuje w organizmie podczas głodu, przy nieodpowiednim pokarmie, przy zaburzeniach trawienia i wchłaniania lub też przemiany pośredniej. Jeśli obie strony bilansu energetycznego równoważą się, mamy stan normalny dorosłego zdrowego organizmu, odpowiednio odżywiającego się. Mówimy wówczas, że organizm taki jest w równowadze energetycznej.
Wielkość przemiany w stanie równowagi zależy częściowo od czynników stałych dla danego organizmu, jak jego wzrost, ciężar, płeć i wiek oraz od zmiennych, jak wykonywanie pracy, regulacja temperatury ciała, trawienie. Po zupełnym wyłączeniu czynników zmiennych otrzymujemy najniższą przemianę, do jakiej dany organizm może się ograniczyć. Jest to przemiana podstawowa. Wynosi ona średnio 1 kalorię na 1 kg ciężaru ciała w ciągu 1 godziny - a więc przemiana podstawowa organizmu ważącego 60 kg wynosi na dobę około 1440 kcal.
Regulacja temperatury ciała wzmaga również przemianę. Na ogół do podtrzymania normalnej temperatury ciała wystarczy ta ilość ciepła, która powstaje z innych rodzajów energii i pracy mechanicznej przy normalnej aktywności organizmu. Kiedy jednak ziębniemy, występują drobne drgania włókienek mięśniowych, które odczuwamy jako dreszcze i w ten sposób wytwarza się ciepło przy dodatkowym zużyciu energii. Przy przegrzaniu ochładzamy się przez wydalanie potu, co również wymaga zużycia energii.
Najważniejszym rozchodem w bilansie energetycznym jest energia zużyta na pracę mięśniową. Już samo utrzymanie się człowieka w pozycji stojącej wymaga stałej gry ruchowej mięśni i podwyższa zużycie energii.
Badania z zakresu ilościowej przemiany ogólnej wymagają odpowiednich metod pomiaru. Ponieważ wszystkie rodzaje energii przechodzą w końcu w ciepło, pomiar wydzielanego przez organizm ciepła, czyli kalorymetria, daje nam całość produkcji energii. Ilość energii chemicznej zawartą w pokarmach lub wydalinach z organizmu możemy oznaczyć bezpośrednio, spalając je w bombie kalorymetrycznej i mierząc ilość powstałego ciepła.
Pośrednia przemiana materii. Przemiany chemiczne i energetyczne, zachodzące w organizmie od chwili wchłonięcia strawionego pokarmu do wydalenia ostatecznych produktów końcowych, nazywamy przemianą pośrednią. Całość przemian stanowi jednolitą sieć powiązanych z sobą reakcji którą dla przejrzystości przedstawia się zwykle schematycznie jako odrębne szlaki przemian węglowodanów, tłuszczy i białek. Celem tych przemian jest uzyskanie energii potrzebnej do życia i pracy.(c) 2024 leonzoo.pl / info@leonzoo.pl / +48 696 426 746 / Polska