Codzienny posiłek psów i kotów, a wybór odpowiedniej karmy dla zwierząt?
Choć panuje przekonanie, że przy wyborze karmy dla psa czy kota powinniśmy się kierować jej właściwościami - pełnowartościowa - to mimo wszystko, w pierwszej kolejności musi ona być zjadalna przez zwierzęta. Bo przecież co z tego, jeśli nakupimy szereg gotowych karm premium, a nasz zwierzak nie będzie chciał ich jeść jako codzienny pokarm... Dlatego kupując karmę nie sugerujmy się jedynie tym, że jest ona kompletna i zbilansowana.
Leonzoo.pl to przede wszystkim platforma handlowa, gdzie można znaleźć cały szereg karm dla psów, kotów i innych zwierząt domowych. Dlatego w dalszej części naszego poradnika postaram się przedstawić podstawowe rodzaje karm gotowych dostępnych w sklepach oraz zapoznać z zasadami rozpoznawania podanych informacji na etykietach karm.
Właściciel psa bądź kota, który nie ma styczności na co dzień z ofertami karm gotowych może w pierwszej chwili mieć trudność z wyborem tej odpowiedniej. Wynika to z faktu, że na rynku komercyjnym jest wiele sklepów internetowych oferujących różnorodne produkty dla zwierząt, które różnią się między sobą składnikami, ilością wody czy sposobem przygotowania. Zanim zaczniesz karmić swojego psa czy kota karmami gotowymi zapoznaj się z tym poradnikiem już teraz i naucz się wybierać najbardziej odpowiednią karmę dla swojego zwierzaka!
Jakie są czynniki decydujące o doborze codziennego posiłku w postaci karm dla psów i kotów?
Wiele razy wspominałem w poradnikach na blogu, że karmy cechują się trzema podstawowymi elementami decydującymi o tym, że karma będzie odpowiednia dla Twojego psa czy kota. Mam tu na myśli - zapotrzebowanie pokarmowe zwierzaka, smakowitość karmy oraz jej strawność.
Zapotrzebowanie pokarmowe psa i kota to nic innego jak kompletna i zbilansowana dieta. Rozwijając ten wątek, w praktyce oznacza to że powinna ona zaspokajać w całości zapotrzebowanie na energię i dostarczać wszystkich wymaganych składników odżywczych.
Ponadto pokarm powinien być smaczny przy jednoczesnym zaspokajaniu wszystkich składników odżywczych, niezbędnych do zdrowego funkcjonowania organizmu. Trzeba o tym pamiętać, ponieważ zwierzę w pierwszej kolejności będzie chciało zaspokoić potrzebę energetyczną. Nie można przy tym pozwolić, aby w organizmie psa był nadmiar bądź niedobór konkretnych składników odżywczych. Warto także pamiętać, że raz wybrana karma nie zawsze będzie spełniała postawione przed nią cele. Zwierzę rozwija się, zmienia tryb życia, zmieniają się jego zapotrzebowania... Dlatego dobór codziennego pokarmu należy okresowo kontrolować.
Koty mają jeszcze inny dość ciekawy nawyk żywieniowy. Lubią one bardzo często zmieniać rodzaj pokarmu, a także spożywają posiłek często ale w małych porcjach. Po części wynika to z faktu, że same polują i żywią się różnymi ofiarami.
Poruszając kwestię czynników wpływających na dobór gotowej karmy dla psów i kotów, należy mieć na względzie strawność gotowego pokarmu. Ten element sankcjonuje wchłanianie się składników odżywczych do organizmu zwierząt, a w dalszej kolejności odpowiada za poprawne funkcjonowanie organizmu i tym samym zdrowie naszego pupila.
Wybór odpowiedniej karmy dla psa, kota czy innego małego zwierzęcia można oceniać poprzez jego ogólną charakterystyką - stan i częstość oddawania stolca, jakość skóry, pokrywy włosowej, poprzez odpowiednią masę ciała, wzrost wedle przyjętych norm dla danego gatunku oraz wiele więcej. Takie kwestie można oczywiście konsultować z lekarzem weterynarii, który udzieli odpowiednich wskazówek. O wyborze karmy decyduje właściciel, który być może nie świadomie, ale również wpływa na jej rodzaj. Przekonania, oczekiwania, możliwości czasowe właściciela to kolejne pomniejsze czynniki wpływające na rodzaj dostarczanego pokarmu...
Jaką karmę gotową wybrać dla psa czy kota? Poznaj dostępne w sklepach karmy komercyjne (karmy w opakowaniach)
Podstawowy podział karm gotowych w opakowaniach wygląda następująco: karmy mokre i karmy suche. Wynika to ilości wody znajdującej się w karmie, metod jakie są stosowane przy obróbce oraz jej utrwalaniu. Karmy suche to takie, w których ilość wody wynosi od 6% do 10%, a są to najczęściej wypiekane ciasteczka bądź krokiety.
Karmy suche przygotowuje się na dwa sposoby. Pierwszy to mieszanie wszystkich składników aż uzyska się konsystencję ciasta, następnie masa jest krojona i formowana do postaci ciastek. Na sam koniec przygotowane w ten sposób ciasteczka są wypiekane. Drugi sposób - dla krokietów - to ekstrudowanie masy pod ciśnieniem i w odpowiedniej temperaturze. Ekstruzja masy paszowej sprawia, że pokarm jest lepiej strawny dla zawartych w nim węglowodanów, a także przygotowywany w bardziej sterylnych warunkach.
Pod względem cenowym lepiej opłacalne do kupowania są właśnie karmy suche w stosunku do karm mokrych czy przygotowywanych w domu. Innym atutem karm suchych jest także wydłużony termin przechowywania w stosunku do karm mokrych, które zawierają więcej wody. Minusem karm suchych jest mniejsza smakowitość dlatego dodaje się do nich odpowiednie substancje, które poprawiają smak takiej karmy.
Drugim wspomnianym rodzajem karm gotowych są karmy mokre, które zawierają o wiele więcej wody w sobie. Mowa tutaj o 75% w stosunku do zawartości, a przygotowuje się je poprzez wymieszanie wszystkich składników, a następnie gotowanie. Karmy mokre w większości przypadków dostępne są w puszkach lub saszetkach, rzadziej na tackach. Po umieszczeniu w odpowiednim opakowaniu taka karma jest ponownie gotowana w celu poprawy ich sterylności. Karmy mokre z kolei dzieli się na dwa rodzaje - na kompletną i zbilansowaną oraz na uzupełniającą. Pod względem składników pokarmowych te drugie składają się głównie z mięsa lub ryb. W porównaniu do karm suchych, karmy mokre odznaczają się większą smakowitością i lepszą strawnością w organizmach zwierząt.
Karmę mokrą należy podać w ciągu 48 godzin od jej otwarcia. Szczególnie koty powinny ją dostawać w pierwszej kolejności, a którą można wtedy uzupełniać karmą suchą. Nie powinno się kotom podawać jedynie karm suchych ponieważ prowadzi to do chorób, szczególnie dolnych dróg moczowych. Obecnie karmy mokre są preferowane w przypadku podawania jej zwierzętom domowym - kotom, psom średnich rozmiarów oraz szczeniakom - przez fakt, że są one dostępne od ręki, łatwo je przechowywać, a pod względem swoich właściwości są one kompletne i zbilansowane. Również ceny karm gotowych na dzień dzisiejszy nie są tak dużą barierą nie pozwalającą ich kupować.
Co to są karmy wegetariańskie i karmy wegańskie? Czy można je podawać psom i kotom jako główny posiłek?
Wraz z rozwojem rynku żywieniowego powstają co róż nowe rodzaje karm, które oferują producenci żywności. Dlatego na rynku zapanował trend na pokarmy wegetariańskie lub wegańskie. Według ekspertów, specjalizujących się w żywieniu zwierząt, podawanie karm wegetariańskich lub wegańskich jest odradzane. Wynika to wprost z faktu, że koty i psy to mięsożercy! A wedle zasady posiłki wegetariańskie pozbawione są mięsa, podobnie jak posiłki wegańskie, które jeszcze bardziej ograniczają składniki pochodzenia zwierzęcego.
Karmienie kotów wspomnianymi karmami bez podawania pokarmów uzupełniających to bardzo duża nieprawidłowość! Karmiąc koty karmami wegetariańskimi lub wegańskimi pozbawiamy je składników odżywczych, które występują w mięsie czy składnikach pochodzenia zwierzęcego. Psy są mniej wyczulone na takie nowoczesne pokarmy, ale należy pamiętać, że również psy powinny otrzymywać mięso.
Składniki roślinne, mam tu na myśli białka roślinne są mniej strawne od białek zwierzęcych. Ponadto blokują przyjmowanie innych istotnych składników przez zwierzęta jak wapń, cynk, żelazo, co może prowadzić w konsekwencji do niedoborów. Mimo tego, że ten rodzaj karm nie jest odpowiedni dla zwierząt domowych, są one jednak podawane psom i kotom przez ich właścicieli. Dlatego należy regularnie kontrolować stan zdrowia swoich zwierząt dość często!
Karmy BARF dla zwierząt domowych. Czy można je podawać psom i kotom?
Nowym rodzajem karm komercyjnych, które pojawiły się na rynku, są karmy typu BARF. W praktyce to karmy z surowym mięsem, które powstały na idei tworzenia pokarmu takiego jakie zwierzę może samo upolować w naturze. Karmy tego rodzaju zawierają duże ilości mięsa surowego, w tym kości ze szpikiem, narządów wewnętrznych jak śledziona, wątroba, płuca, jelita itp. Ponadto karmy BARF zawierają surowe warzywa i owoce, orzechy, oleje, zioła, glony, jaja i nabiał. Brak w nich za to produktów zbożowych.
Za powstaniem i stosowaniem tego rodzaju karm przemawia fakt, że surowe mięso jest lepiej strawne od gotowanego. Z drugiej strony mięso surowe może być zanieczyszczone bakteriami lub pasożytami. Aby pozbyć się pasożytów surowe mięso jest mrożone, ale ten proces nie eliminuje bakterii.
Dlatego jeśli chcesz podawać karmy BARF swoim czworonogom, podawaj te, których składnikiem dominującym jest wołowina. Ten rodzaj mięsa przechodzi o wiele większą kontrolę biologiczną i zazwyczaj wołowina jest pozbawiona tego rodzaju zanieczyszczeń. Za wołowiną przemawia także fakt, że jest to jedyne mięso, które mogą spożywać ludzie na surowo.
Zatem karmy BARF mogą być podawane zwierzętom w przypadkach chorób żołądka i jelit, oraz jako alternatywa dla innych karm pod warunkiem, że będą one odpowiednio zbilansowane oraz składniki odpowiednio przygotowane, pozbawione przy tym zanieczyszczeń.
Karmy bezglutenowe oraz karmy bezzbożowe w diecie psów i kotów
Jak sama nazwa wskazuje karmy bezzbożowe nie zawierają zbóż ani glutenu, a dodatkowo są bogate w białka. Mimo wszystko zawierają one węglowodany podane w innej postaci jak ziemniaki, rośliny strączkowe czy podobne. Obecnie węglowodany podawane pod postacią zbóż są szczególnie kontrolowane w karmach. Tym samym karmy gotowe reklamowane jako bezzbożowe czy bezglutenowe cieszą się dużym zainteresowaniem wśród kupujących, ze względu na pozytywny wpływ na zdrowie zwierząt.
Nowe badania wskazują, że to nie węglowodany same w sobie odpowiadają za otyłość psów czy kotów oraz za rozwój różnych chorób, ale bardziej karmienie zwierząt bez ograniczeń oraz stosowanie pokarmów bogatych w tłuszcze. Psy w stosunku do swoich kuzynów - wilków, a także w porównaniu do kotów, posiadają największą zdolność trawienia węglowodanów.
Wiemy na pewno, że karmy BARF są strawne dla zwierząt, natomiast nie ma póki co badań, które jednoznacznie by potwierdziły wyższość karm bezzbożowych i bezglutenowych w stosunku do klasycznych karm z puszki (karmy mokre). Można jedynie polegać na własnej ocenie polegać obserwacji, jaki stan zdrowia będzie psa czy kota po podaniu takiej karmy.
Karmy domowe czyli posiłki przygotowywane własnoręcznie
W odróżnieniu od karm gotowych dostępnych w sklepach istnieje jeszcze jedna forma pokarmu czyli posiłki gotowane własnoręcznie w domu. Karmy domowe mogą być smaczniejsze dla zwierząt, a także mniej przetworzone niż te z puszki. Ponadto takie posiłki domowe mogą cechować się wyższą jakością oraz być lepiej strawne niż karmy gotowe. Dlatego w żadnym przypadku nie odradza się stosować takiego rodzaju posiłku dla zwierząt domowych. Minusem jest oczywiście czas jaki musimy poświęcić na przygotowanie takiej diety czyli dobrze dobranej receptury. Musimy wtedy przestrzegać odpowiedniego składu oraz dawek dla poszczególnych składników.
Korzystając z gotowych przepisów na karmę domową dla psa czy kota, pamiętaj aby nie zmieniać jej receptury. O tym jakie to może mieć konsekwencje przeczytasz w kolejnych rozdziałach tej publikacji.
Jak często karmić psa czy kota? W jaki sposób karmić zwierzęta domowe!
Oprócz rodzaju podanej karmy dla zwierząt domowych należy także bacznie zwrócić uwagę na częstotliwość karmienia psów i kotów. Jak często będziemy podawać pokarm zwierzętom i w jakich ilościach ma duży wpływ na zdrowie zwierząt oraz poprawę relacji z właścicielem.
To w jaki sposób karmić psa czy kota można wywnioskować po ich fizjologii, cechach tych zwierząt i oczywiście ich codziennych zwyczajach żywieniowych.
Psa karmić powinno się 2 - 3 razy dziennie. Nie rzadziej i nie częściej. Pokarm dla psa powinien być dostępny tylko przez określony czas tak aby nasz przyjaciel nie przejadał się. Wiąże się to z jego możliwościami trawienia. Rzadkie podawanie karmy psom może w ostateczności doprowadzić do problemów zdrowotnych, a szczególnie do chorób układu pokarmowego i problemów z wchłanianiem składników odżywczych dostarczanych w pożywieniu.
Z drugiej strony mamy koty, które powinny jeść często ale za to w małych ilościach. Kot ze względu, że się stresuje je kilkanaście razy w ciągu dnia. Ilość posiłków jakie trzeba dostarczyć kotu to nawet 15 razy na dobę i w dodatku powinien on wtedy najeść się do syta. Nie powinno się kotu ograniczać jedzenia.
W przypadku kiedy kot wychodzi na dwór to trzeba też pamiętać, że to zwierzę łowne dlatego może sam zdobywać pokarm. Ponadto przy takich aktywnościach traci on na wadze, zatem wzrasta jego zapotrzebowanie na pokarm.
Przekąski dla zwierząt jako element nagradzania i budowania relacji człowiek - zwierzę
Przekąski to dobry sposób, aby nagradzać wszystkie czworonogi różnymi gotowymi przysmakami, które przygotowywane są w różnych kolorach, kształtach i smakach. Przekąski jak różnej maści ciasteczka stosuje się, aby ułatwić zwierzętom czyszczenie jamy ustnej. Przekąski, które można rzuć to także sposób dla zwierząt na kontrolowanie stresu oraz wzmacnianie tkanki przyzębia.
W przypadku kotów, gotowe przekąski można wykorzystać jako formę nawiązywania bliższej relacji oraz zabawy. Nie należy jednak zapominać, że wspólne spędzanie czasu z kotem nie powinno się wiązać z ciągłym podawaniem mu przekąsek. Dla kotów najlepszymi przekąskami (przysmakami) będą te, których nie je na co dzień czyli kawałki grillowanego mięsa lub krokiety suchej karmy.
Przysmaki w przypadku psów to dobry sposób do wykorzystania ich w trakcie szkolenia i nauki nowych elementów. W przypadku ich podawania pamiętajmy o kaloriach, które dostarczamy psom wraz z przekąskami. Psom nie powinno się podawać jako przekąski surowego mięsa, kawałków odwodnionego mięsa czy surowych kiełbasek. Lepiej wykorzystać do tego celu owoce jak jabłka, warzywa jak marchew, suchy chleb, czyste sucharki bez dodatków, gotowane mięso lub grillowane.
Jak rozróżniać poszczególne karmy karmy dla psów i kotów? Jakie informacje zawierają etykiety karm gotowych?
Podstawowe informacje o każdej karmie dla psów i kotów znajdziemy na ich etykietach. Dlatego tak ważna jest umiejętność ich czytania. Dzięki odpowiedniemu czytaniu etykiet karm możemy poznać ich skład oraz rozróżnić wszystkie ich rodzaje. Nie wszystkie potrzebne nam informacje są jednak ujęte na etykietach karm, przykładowo nie zawsze podawana jest informacje o strawności pokarmu. Tym samym jako właściciel psa i kota, podając mu dowolną karmę, musisz obserwować zachowania zwierzęcia i jego podejście do zjadania podanego pokarmu.
Na etykiecie na pewno znajdziemy informacje o rodzaju karmy. Wedle założenia będzie to informacja czy karma jest kompletna czy uzupełniająca. W Polsce zamiennikiem stwierdzenia karma kompletna jest określenie zwrotem karma pełnoporcjowa co oznacza, że dana karma jest kompletna i zbilansowana.
Karmy kompletne (pełnoporcjowe) zawierają odpowiednio białko, tłuszcze i węglowodany, a także witaminy i składniki mineralne. Karmy pełnoporcjowe są podstawowym rodzajem pożywienia jakie powinno się podawać psom i kotom, ponieważ pokrywają wszystkie potrzebne składniki pokarmowe zwierząt domowych. Odmiennie karma uzupełniająca zawiera jedynie jeden bądź kilka składników odżywczych. Są to przeważnie białka. Zatem nie jest to karma pełnoporcjowa, a jedynie można ją uzupełniać bądź podawać łącznie z karmami kompletnymi. Logiczne jest, że jeden składnik odżywczy nie zapewni zapotrzebowania na wszystkie. Zatem podawanie psom czy kotom jedynie karm uzupełniających może w konsekwencji prowadzić do niedoborów różnych składników odżywczych.
Na etykiecie karmy gotowej znajdziemy także jej skład, podany jako lista wymienionych składników. Taka lista może zawierać szczegółowe nazwy składników lub jedynie kategorie produktów czyli zostanie przedstawiona w formule otwartej. Lista jest tak skomponowana, że na samej górze znajdują się produkty występujące w największej ilości, a na samym końcu listy te produkty, które występują w najmniejszych ilościach.
Producenci karm muszą jeszcze na etykietach wyszczególniać procentową zawartość białka, tłuszczy, włókna i popiołu. Ponadto podaje się informacje o wilgotności karmy, pod warunkiem że przekracza ona 14%. Czyli w praktyce sprowadza się to, że dane o wilgotności będą pojawiać się na karmach mokrych. Najłatwiej jest porównać ze sobą karmy o takiej samej wilgotności, w innym przypadku należy brać pod uwagę taką samą porcję karmy.
Kupując karmę weź pod uwagę, że białko pochodzenia zwierzęcego jest lepsze niż białko pochodzenia roślinnego. Białka zwierzęce są lepiej strawne niż roślinne. Karmy z zawartością glutenu nie są najlepszym wyborem, ponieważ są to białka ale pochodzenia roślinnego czyli o niskiej jakości.
Włókno w karmach również sprawia, że jest ona mniej strawna dla zwierząt. Co prawda pewne odmiany włókna, chodzi głównie o to pochodzące z wysłodki buraczanej, cykorii, grochu itp. posiada właściwości poprawiające funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Takie włókna nazywamy prebiotycznym.
Wysoka zawartość popiołu pochodzi ze składników niskiej jakości zawierających dużo kości czyli z mączek kostnych lub tuszki. Dodatkowo wysoka zawartość popiołu to oznaka minerałów w pokarmie, zaczerpniętych z suplementów. Warto zatem zwrócić uwagę na stosunek zawartości popiołu do białka. Karmy słabej jakości mają dużą zawartość popiołu i niską białek jednocześnie.
Jakie pokarmy i substancje są trujące dla psów i kotów?
Tak się może zdarzyć, że niektóre rośliny, substancje a nawet pokarmy mogą doprowadzić do zatrucia zwierząt domowych. To, jak bardzo negatywnie wpłynie to na organizm psów czy kotów, zależy od ilości połkniętej trującej rośliny czy substancji, masy ciała, wieku, rodzaju substancji czy czasu oddziaływania na zwierzę.
Trzeba wiedzieć, że rośliny mogą być trujące dla zwierząt domowych, i to takie które znajdują się w naszych domach. W niektórych przypadkach cała roślina jest trująca, a w niektórych tylko wybrane jej części. Zwierzęta, które zjedzą trującą roślinę dostają ślinotoku czyli nadmiernego ślinienia się. Mogą pojawić się także wymioty i biegunka. Ponadto do całej gamy objawów zatruciem roślinami możemy zaliczyć także rumień, obrzęk, drżenie, napad paczki, martwicę wątroby, żółtaczkę, niedokrwistość, a w przypadkach ciężkich nawet śpiączkę i śmierć.
Do trujących roślin zaliczane są m. in. oleander, rośliny z rodziny wilczomleczowatych, rośliny z rodziny obrazkowatych, itd.
Oprócz roślin trujące dla zwierząt mogą być także leki. Toksyczne dla psów i kotów są leki takie jak paracetamol czy aspiryna i nie powinno się ich podawać tym zwierzętom. U psów i kotów paracetamol czy aspiryna powodują silny ból jamy brzusznej, hipertermię, przyśpieszony oddech, niedokrwistość, żółtaczkę, sinicę, śpiączkę a nawet śmierć.
Zwierzęta domowe nie powinny jeść także wybranych pokarmów takich jak awokado, czosnek, cebula, winogrona. Trująca jest dla nich także czekolada. Objawy zatrucia pokarmami są podobne jak w innych przypadkach, a w konsekwencji mogą prowadzić do śmierci zwierząt.
W przypadku zatrucia najważniejsze jest udanie się do lekarza weterynarii w celu określenia poziomu zatrucia i przeciwdziałania.
Żywienie zwierząt domowych, a ich wiek! Każda dieta musi być dostosowana do rasy i wieku psa oraz kota
Nie da się przygotować uniwersalnej diety dla każdego zwierzaka w różnym wieku. Przed podawaniem pokarmu psom i kotom warto zapoznać się jakie jest zapotrzebowanie na odpowiednią dietę dla tych zwierząt na różnym etapie ich rozwoju. Przede wszystkim naszym celem będzie takie dobranie karm gotowych, aby nie powodować niedoboru oraz nadmiaru różnych składników pokarmowych.
Najbardziej odpowiednia dieta to brak niedoboru i nadmiaru różnych składników pokarmowych dostarczanych razem z karmą. Należy ją optymalnie dobrać do wieku psa czy kota oraz do jego obecnej masy ciała, tak aby uzyskać długofalowo dobry stan zdrowia. W konsekwencji zdrowego żywienia możemy liczyć na wydłużenie się życia naszych pupili, co jest już obserwowane.
Prawidłowa dieta powinna być dostarczana psom i kotom na każdym etapie ich życia. Inaczej będzie jadł szczeniak, inaczej dorosły pies a jeszcze inaczej senior. Trudnością polega dobranie diety dla konkretnego osobnika, co wymaga stałego obserwowania stanu zdrowia psa czy kota.
Jak dobrać odpowiednią dietę dla psa czy kota? Co należy wziąć pod uwagę przy wyborze karmy?
Dobierając odpowiednią dietę dla psa czy kota w pierwszej kolejności musimy określić zapotrzebowanie pokarmowe w stosunku do wieku zwierzęcia. Na tym etapie należy również zwrócić uwagę na to, czy zwierzę jest w okresie rozrodu.
Podając psom i kotom odpowiednią dietę do ich wieku i potrzeb życiowych, celem jest przygotowanie takiego posiłku, który pozwoli utrzymać zwierzętom odpowiednią masę ciała przy zachowaniu odpowiedniej proporcji masy beztłuszczowej do tkanki tłuszczowej. Ważne jest w organizmie zwierząt zachowanie stanu równowagi. Z pomocą przychodzą nam dwa wskaźniki, takie jak BCS (indeks kondycji ciała) oraz MCS (indeks kondycji mięśniowej).
Jeśli chodzi o ogólny stan zwierzęcia u jego kondycję mięśniową, ocenę można przeprowadzić wzrokowo oraz przez dotyk poszczególnych części ciała. Do oceny wykorzystuje się 9 - stopniową skalę, gdzie wartość 5 to optymalna masa ciała. Wartości powyżej oznaczają nadwagę psa czy kota, a wartości poniżej 5 oznaczają niedowagę zwierzęcia. Przyjmuje się, że 1 punkt na skali to około 10% - 20% nadwagi bądź niedowagi do stanu idealnego. Wartość 5 przy ocenie kondycji ciała psa czy kota oznacza jego doskonałą formę, a ciało za idealne.
Niedowaga (1-3):
1. Z daleka na psie i kocie widać żebra, kręgi lędźwiowe, kości miednicy oraz inne elementy kostne. Brak tkanki mięśniowej oraz brak odpowiedniej masy ciała (widoczne).
2. Widoczne żebra, kręgi lędźwiowe i kości miednicy. Brak wyczuwalnej tkanki mięśniowej pod skórą. Częściowo widać wyniosłości kostne. Ponadto częściowo widać utratę masy ciała.
3. Wyczuwalne bez trudu żebra na psie i kocie, rzadziej widoczne. Brak wyczuwalnej tkanki mięśniowej pod skórą. Widoczne wyrostki kręgów lędźwiowych. Wyraźne zaznaczone kości miednicy. Zaznaczona talia i wyraźne podkasanie brzucha.
Optymalna kondycja ciała (idealna masa ciała):
4. Wyczuwalne żebra pokryte tkanką tłuszczową w niewielkiej ilości. Patrząc od góry widać talię zwierzęcia w kształcie klepsydry. Widać podkasanie brzucha.
5. Wyczuwalne zebra bez nadmiernej tkanki tłuszczowej pod skórą. Widoczna od góry talia, a w widoku z boku widać podkasanie brzucha.
Nadwaga:
6. Żebra wyczuwalne i pokryte jednocześnie delikatnie pokładem tkanki tłuszczowej. Od góry widoczna mało wyraźnie talia. Można także dostrzec podkasanie brzucha.
7. Niewyczuwalne żebra lub delikatnie wyczuwalne. Stosunkowo umiarkowane pokłady tkanki tłuszczowej w okolicach lędźwiowych i ogona. Brak talii lub niewidoczna. Nieznaczne podkasanie brzucha.
8. Niewyczuwalne żebra z dużą ilością tkanki tłuszczowej. Grube pokłady tkanki tłuszczowej w okolicy lędźwiowej i nasady ogona. Brak talii. Brak podkasania brzucha. Widoczny obrys brzucha.
9. Bardzo duże pokłady tkanki tłuszczowej na wielu częściach ciała. Brak talii i podkasania brzucha. Powiększony obrys brzucha.
W odróżnieniu od BCS, indeks MCS określa masę tkanki mięśniowej. Ten indeks oceniany jest na podstawie dotyku oraz wzrokowo. Dla indeksu MCS czyli ilości tkanki mięśniowej ocenia się uda, okolice kręgów, okolice kości skroniowych i kości miednicy. Indeks MCS ma cztery stany: prawidłowa masa mięśniowa, łagodna utrata mięśni, umiarkowana utrata mięśni i ciężka utrata mięśni. BCS i MCS (masa ciała i masa mięśniowa) ocenia się wspólnie, a na te elementy szczególnie należy oceniać dla starszych zwierząt.
Mając wiedzę odnośnie stanu naszego psa czy kota można wtedy dobrać odpowiednią dietę. Przez odpowiednią dietę należy rozumieć taką, która oprócz wymaganych składników odżywczych oraz proporcji, będzie także zjadliwa dla zwierzęcia. Musi ona tym samym spełniać oczekiwania smakowa psa czy kota oraz jednocześnie musi być akceptowalna dla właściciela. Często jest tak, że to właściciel zwierzęcia musi zrozumieć, że dana karma gotowa czy przygotowywana samodzielnie będzie odpowiednia. Dlatego w sposobach żywienia istotny jest także aspekt emocjonalny.
Rozważając w części ogólnej sposoby żywienia zwierząt na różnych etapach życia, należy także wspomnieć o regularnym kontrolowaniu zwierząt pod kątem ich masy, kaloryczności pokarmu i dostarczanej energii. Zaleca się, aby po miesiącu spożywania konkretnych posiłków ważyć psa lub kota i sprawdzać czy te zwierzęta tracą bądź zyskują na masie. Ponadto należy weryfikować stan zdrowotny w kontekście ich karmienia.
Karmienie szczeniąt i kociąt. Jak powinna wyglądać dieta u małych psów i kotów?
Okres wzrostu szczeniąt i kociąt to istotny etap w ich życiu, gdzie liczy się podawanie odpowiedniej diety. To właśnie na etapie pierwszych kilkunastu miesięcy swojego życia, psy i koty muszą się odżywiać zbilansowanym pokarmem w celu prawidłowego rozwoju mięśni i szkieletu. Również odpowiednia dieta ma niebagatelny wpływ na ograniczenie wystąpienia zakażeń wirusowych, bakteryjnych czy pasożytniczych. Okres młodego szczeniaka czy kota to moment gdzie w bardzo krótkim czasie następuje intensywny wzrost i rozwój. W zależności od wielkości zwierzęcia okres wchodzenia w dorosłość nieznacznie się różni.
Wielkie psy osiągają gabaryty dorosłego zwierzęcia w wieku 15 - 24 miesięcy. Natomiast mniejsze osobniki - małe i średnie psy oraz koty - mają swoją nominalną wielkość po około 12 miesiącach od narodzin.
Jakie składniki odżywcze powinien otrzymywać pies i kot w codziennym posiłku?
W dalszej części naszej obszernej publikacji o żywieniu zwierząt domowych, postaram się odpowiedzieć na zasadnicze pytanie - jakie składniki odżywcze wyróżniamy oraz jakie mają one znaczenie dla zdrowia i codziennego funkcjonowania zwierząt domowych? W innych publikacjach o żywieniu zwierząt domowych, dostępnych m. in. na blogu, zwróciłem na kilka praktycznych aspektów podawania pokarmu psom i kotom. Tym razem dość ogólnie postaram się omówić podstawowe składniki odżywcze jakie powinny znaleźć się w codziennej diecie zwierząt i jaki mają one wpływ na zdrowie zwierząt.
Woda jako najważniejszy składnik pokarmowy do życia dla zwierząt i ludzi
Woda stanowi około 60% - 70% masy ciała zwierząt i jednocześnie jest najważniejszym składnikiem pokarmowym (substancją odżywczą) niezbędnym dla życia psów i kotów. Utrata raptem 10% - 15% zawartości wody w ich organizmie stanowi zagrożenie życia. Dlaczego woda jest tak ważna w organizmie zwierząt? Ponieważ odpowiada za procesy metaboliczne i wszelkie przemiany, ale także reguluje ciepłotę ciała zwierząt. Woda odpowiada zatem za różne istotne procesy w organizmie zwierząt podtrzymujących je przy życiu.
Z organizmów psa i kota woda wydalana jest w postaci moczu, kału oraz podczas ziania. Z kolei do organizmu dostarcza się ją bezpośrednio (przez podanie do picia) oraz z pokarmem (w postaci karmy mokrej). Szczególnie woda powinna być podawana zwierzętom w czasie dużych upałów i w trakcie znacznych ubytków (biegunka, podczas intensywnych prac, z moczem, podczas krwotoku, laktacja, przy wymiotach). W przypadku kiedy do organizmu psa czy kota dostarczone jest tyle samo wody co jej ubyło, mówimy wtedy o bilansie wodnym zerowym.
Pies i kot powinien mieć zawsze dostęp do wody, której temperatura oscyluje w okolicach 10°C - 20°C. Woda powinna być zawsze świeża i pozbawiona różnych zapachów oraz smaków. Zaleca się czyścić pojemnik na wodę co jakiś czas. Koty dodatkowo powinny otrzymywać wodę wraz z pokarmem, dlatego zaleca się dostarczać mu ją w postaci karmy mokrej!
Energia dla organizmów psów i kotów w postaci pokarmu
Psy i koty oprócz wody muszą posiadać energię aby zdrowo się rozwijać. Dostarcza się ją poprzez tłuszcze, białka i węglowodany. Potocznie można powiedzieć, że energia jest paliwem dla organizmów psów i kotów. W praktyce odpowiada za utrzymanie temperatury ciała oraz za prawidłowe funkcjonowanie poszczególnych narządów i tkanek. Energia wykorzystywana jest do wzrostu organizmu, a także za prawidłową pracę mięśni. Blisko 25% przyjmowanej energii wydalana jest z organizmu psa i kota w postaci moczu oraz kału. Natomiast reszta, około 75% energii jest wykorzystywana i określa się ją jako energię metaboliczną.
Najwięcej energii metabolicznej dostarczają do organizmu tłuszcze. Mierzymy ją jako gęstość energetyczną (kaloryczną) karmy, gdzie informacje o tym znajdziemy na etykietach poszczególnych produktów. Gęstość kaloryczna wyznaczana jest w kilokaloriach (kcal) lub w dżulach (J). Podobnie jak określa się ilość składników odżywczych podawanych psom i kotom, tak samo należy wyznaczyć ilość gęstości kalorycznej podawanej zwierzętom w postaci karmy. Na to jak dużo energii należy dostarczyć psom lub kotom zależy od wieku, temperatury otoczenia, stanu fizjologicznego oraz samej aktywności fizycznej zwierząt.
Energia w dziedzinie biologii. Celowe gromadzenie energii nie jest bynajmniej wynalazkiem człowieka. Rośliny wchłaniają energię promieniowania słonecznego i tworzą zapasy energii chemicznej w swych tkankach. Zwierzęta pasożytują w świecie roślin, zjadają je wraz z nagromadzoną przez nie energią chemiczną i tworzą w ciele własne zbiorniki energii, którymi rządzą za pomocą mózgu i układu nerwowego, transformując w miarę potrzeby energię chemiczną w mechaniczną. Zdolność pochłaniania, gromadzenia i użytkowania zapasów energii jest zasadniczą cechą odróżniającą żywe organizmy od materii nieożywionej. Ewolucja życia na Ziemi biegła w kierunku rozwijania i doskonalenia tej zdolności. Organizmy roślinne różniczkowały się coraz bardziej, aby jak najwydatniej pobierać energię słoneczną i jak najlepiej ją uzyskać do budowy tkanek z materii nieorganicznej.
Zwierzęta, w odróżnieniu od roślin, nie potrzebują czekać na dopływ energii, ale same poszukują najlepszych i najłatwiej dostępnych jej źródeł. Pojawienie się myślącego człowieka wniosło do walki o byt, zamiast zwierzęcego instynktu, rozumowanie i przewidywanie. Człowiek zaczął tworzyć zbiorniki energii poza własnym ciałem. Rozwój nauki pozwalał odkrywać wciąż nowe źródła energii oprócz pokarmu, którym zadowalały się zwierzęta i doprowadził do dzisiejszego stanowiska człowieka w świecie.
Białka jako jeden z kilku składników pokarmowych w karmach dla psów i kotów
Rozróżniamy dwa rodzaje białek - proste i złożone. Białka proste zbudowane są jedynie z aminokwasów. Natomiast białka złożone zbudowane są z aminokwasów i cząsteczek niebiałkowych. Białka w organizmie zwierząt pełnią różne funkcje, a ponadto są budulcem włosów, piór, wiązadeł, ścięgien, mięśni itp. Ponadto biorą udział w podstawowych procesach metabolicznych takich jak trawienie i wchłanianie pokarmu. Biorą udział w funkcjach hormonalnych i transportowych. Znajdziemy je także w układzie immunologicznym.
Nadmiar białek dostarczanych do organizmów psów i kotów, kiedy ilościowo przekraczamy dzienne zapotrzebowanie, wtedy następuje ich zamiana na energię oraz inne składniki takie jak tłuszcze i węglowodany.
Zapotrzebowanie na białko u zwierząt domowych zależy od różnych czynników, takich jak jak jakość białka, skład aminokwasowy oraz strawność. Również gęstość energetyczna karmy, wiek i aktywność zwierzęcia ma wpływ na to w jakich ilościach powinno dostarczać białko. Koty posiadają wyższe zapotrzebowania na białko niż psy. Szczególnie kociętom należy dostarczać białek, gdzie 60% wykorzystywanych jest na zaspokojenie bytowania, a 40% odpowiada za ich wzrost. W przypadku psów stosunek ten jest odwrotny.
Białka jako składnik pokarmowy dla psów i kotów znajdziemy w mięsie, rybach, jajkach, soi i roślinach strączkowych. Warto wiedzieć, że białka pochodzenia zwierzęcego są lepiej strawne i przystępne niż białka pochodzenia roślinnego. Mimo to, są o wiele lepsze niż te, których źródłem są kości, głowy i kończyny.
Tauryna czyli organiczny związek chemiczny będący aminokwasem egzogennym (białko)
Tauryna będąca białkiem występuje jedynie w tkankach zwierzęcych, co oznacza że brak jej w roślinach. Duże ilości tauryny występują w mięsie, drobiu, rybach, skorupiakach morskich oraz u myszy. W odróżnieniu od innych zwierząt, koty mają bardzo duże zapotrzebowanie na taurynę, dlatego są one narażone w dużym stopniu na niedobór tauryny w swojej diecie.
Braki tauryny (białka) w organizmie zwierząt prowadzi do licznych nieprawidłowości. Mogą wtedy wystąpić problemy rozrodcze szczególnie u samic, brak tauryny obniża wchłanianie witamin oraz tłuszczów, może dojść do zmian patologicznych siatkówki i utraty wzroku przez zwierzę. Ponadto zwierzęta z niedoborem tauryny mogą mieć problemy z sercem, szczególnie chodzi o niewydolność serca i obniżenie kurczliwości mięśnia sercowego.
To ile tauryny należy podać zwierzętom w pokarmie zależy od tego jaki rodzaj pokarmu one dostają. Spowodowane jest to tym, że flora bakteryjna w różnoraki sposób rozkłada pokarm. Szczególnie w przypadku karm mokrych dla psów i kotów należy zwrócić uwagę na większą zawartość tauryny.
Arginina egzogenny aminokwas niezbędny do funkcjonowania organizmu zwierząt
Podobnie jak tauryna jest szczególnym aminokwasem, również zwracam uwagę na argininę. Bierze ona udział w syntezie białek oraz w cyklu mocznikowym. Dzięki argininie amoniak przekształcany jest w mocznik, a tan z kolei jest wydalany z organizmu psa czy kota.
Jest to niezbędny aminokwas w pokarmie, ponieważ jej braki szybko powodują niedobór. Koty bardzo szybko reagują na brak argininy i w ciągu kilku godzin od ostatniego posiłku zawierającego białka, może u nich dojść do wymiotów, skurczy mięśni, niezborności, skurczy tężcowych, a nawet do śpiączki i w konsekwencji do śmierci zwierzęcia. Również psy są narażone na podobne objawy ale o mniejszym nasileniu.
Wniosek jest taki, że im więcej białek w pokarmie dostarczanym psom i kotom, tym więcej argininy powinno się im dostarczać. Według zaleceń, każdy dodatkowy 1% białek w pokarmie powinien być odwzorowany w 0,1 g więcej argininy i psów, natomiast u kotów każdy dodatkowy 1% białek to odpowiednio 0,2 g argininy więcej.
Tłuszcze w organizmach psów i kotów. Jaką pełnią rolę u zwierząt?
Podobnie jak inne składniki odżywcze, również tłuszcze są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania psów i kotów. Są one głównym źródłem energii, a także odpowiadają za regulację termogenezy, transportują rozpuszczone w tłuszczach witaminy, są także źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych. W zasadzie należy wiedzieć, że pełnią wiele funkcji w organizmie zwierząt.
Tłuszcze mają dużą wartość energetyczną na poziomie 8,5 kcal w jednym gramie oraz wysoką strawność na poziomie 90%. Dla zwierząt mięsożernych tłuszcze mogą występować na poziomie 15% - 30% w dziennej dawce pokarmu ze względu na fakt, że tłuszcze z pokarmów są wykorzystywane przez produkowaną żółć.
Do najpopularniejszych tłuszczy i zarazem stanowiące najważniejsze źródło energii należą trójglicerydy. Tłuszcze jako główny składnik mają kwasy tłuszczowe, różniące się od siebie pod różnymi względami. W przypadku organizmów do najistotniejszych zaliczamy kwasy omega-3 i omega-6. Podobnie jak wśród białek, niektóre kwasy tłuszczowe nienasycone należy dostarczać z pokarmem ponieważ organizm zwierząt nie jest w stanie ich syntetyzować.
Niedobory nienasyconych kwasów tłuszczowych występują rzadko u zwierząt. Ponadto niedobory muszą występować dłuższy okres czasu. Za jełczenie i niszczenie kwasów tłuszczowych w diecie psów oraz kotów może odpowiadać wysoka temperatura i wilgotność w długo przechowywanym pokarmie. Pamiętać jednak należy o tym, że nadmiar kwasów tłuszczowych u zwierząt może prowadzić do zwiększenia masy ciała, biegunek czy otyłości.
Węglowodany jako źródło energii dla zwierząt pochodzące od roślin
Węglowodany znajdujące się w roślinach stanowią główne źródło energii, obejmując od 60% do 90% ich suchej masy. Węglowodany możemy podzielić na trzy grupy - monosacharydy (cukry proste), disacharydy (dwucukry) i polisacharydy. Do cukrów prostych zaliczamy glukozę, fruktozę i galaktozę. Dwucukry to laktoza w mleku ssaków i sacharoza czyli popularny cukier stołowy. W grupie polisacharydów możemy wymienić skrobię, glikogen, dekstryny i włókno.
Z ciekawostek należy wiedzieć, że ani psy ani koty nie tolerują sacharozy i laktozy. Wynika to z faktu, że w tych węglowodanach znajdują się określone enzymy trawienne. Jeśli występują one w małej ilości, cukier znajdujący się w przełyku zwierząt nie jest trawiony, a w dodatku produkowane są wtedy w nadmiernej ilości kwasy tłuszczowe przez florę bakteryjną. W efekcie u psów i kotów może dochodzić wtedy do biegunki.
Węglowodany stanowią jeden z podstawowych składników odżywczych dla organizmu zwierząt co jest spowodowane tym, że odpowiadają one choćby za dostarczenie związków węgla biorących udział w syntezie aminokwasów, DNA i RNA. Ponadto węglowodany są źródłem energii dla organizmu. Oprócz tego odpowiadają za prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego, a także są budulcem dla tkanek w momencie połączenia się z białkami bądź tłuszczami.
Trzeba wiedzieć, że wszystkie zwierzęta mają potrzebę metaboliczną spożywania węglowodanów z pokarmem. Dodatkowo zapotrzebowanie na ten składnik pokarmowy wzrasta kiedy zwierzę wzrasta, w czasie ciąży a dokładnie rozwoju płodu i w okresie laktacji. Wtedy należy mieć pewność, że w diecie psa czy kota znajduje się co najmniej 20% węglowodanów w podawanym pokarmie.
Do podstawowych źródeł skrobi (węglowodany) zaliczamy kukurydzę, pszenicę i ryż. Częstym składnikiem diety zwierząt są również ziemniaki ponieważ są również bogate w skrobię. Po ugotowaniu skrobi jest ona trawiona przez psy i koty, a to sprawia że nie wykorzystują one do tego celu białek. W ten sposób zaoszczędzone białko jest wykorzystywane do innych procesów w organizmie.
Istotnym elementem diety psów i kotów jest również włókno pokarmowe czyli błonnik (węglowodany). Do jego funkcji należy udział w funkcjonowaniu układu pokarmowego wpływające m. in. na ułatwienie przesuwania pokarmu w jelicie, zwiększanie bądź zmniejszanie wchłaniania składników odżywczych z pokarmu, układ immunologiczny oraz mają także wpływ na trawienie pokarmów. Odpowiednio dobrane włókno pokarmowe wpływa na optymalne jego wykorzystanie w codziennym żywieniu psów i kotów lub podczas chorób.
W przypadku kotów włókno ułatwia przechodzenie kul włosowych przez przewód pokarmowy, a przy tym ograniczając odruch wymiotny. Tego rodzaju włókno pokarmowe znajdziemy w babce płesznik, grochu, owsie oraz w pulpie buraczanej.
Witaminy jako substancja pełniąca ważną rolę w organizmach zwierząt
W przeciwieństwie do innych składników odżywczych, witaminy nie muszą być obecne w dużych ilościach, aby zwierzę rosło i mogło przeżyć. Wszystko jednak zależy od stanu fizjologicznego psa czy kota oraz od gatunku zwierzęcia.
Witaminy muszą być dostarczane wraz z pokarmem ponieważ nie są one syntetyzowane przez organizm. Dzielimy je na dwa rodzaje. Na te, które są rozpuszczalne w tłuszczach i na te, które są rozpuszczalne w wodzie. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach to witamina A, D, E i K. Natomiast te rozpuszczalne w wodzie to witaminy z grupy B oraz witamina C. Warto także wiedzieć, że pierwsza grupa witamin, rozpuszczalnych w tłuszczach, jest magazynowana w organizmie. Przez to mogą one mieć negatywny wpływ na organizm i być tym samym toksyczne dla zwierzęcia. Zarazem przez to, że są magazynowane to rzadko występują ich niedobory.
Witaminy podawane w pokarmie dla zwierząt występują w mięsie, rybach, mleku, jajach, warzywach liściastych, owocach cytrusowych, roślinach strączkowych itp.
Każda z witamin ma odpowiedni wpływ na psa czy kota i jej brak (niedobór) w organizmie ma charakterystyczny objaw. Jednocześnie nadmiar również może prowadzić do różnych zaburzeń a nawet chorób. Najczęściej występuje podaż witamin do organizmu psów i kotów w nadmiarze.
Witamina A odpowiada za integralność nabłonków, tkanki kostnej, układzie rozrodczym i narządzie wzroku. Występuje ona w mleku, żółtkach jajek i w dużych ilościach w wątrobie. U psów, ale nie u kotów, witamina A może być syntetyzowana z beta-karotenu, który znajduje się w niektórych warzywach takich jak marchew, słodkie ziemniaki lub zielone warzywa. U kotów brak jest odpowiednich enzymów, które przetworzyły by karoteny w witaminę A, dlatego podaje się ją wraz pokarmem mięsnym.
Braki witaminy A u młodych osobników prowadzą do nieprawidłowego rozwoju neurologicznego oraz brakiem wzrostu kośćca. Z kolei u dorosłych zwierząt przy braku witaminy A pojawiają się problemy z układem rozrodczym, w narządzie wzroku, ze skórą, nabłonkiem błon śluzowych przewodu pokarmowego i z układem oddechowym.
Witamina A rozpuszczalna w tłuszczach jest magazynowana w organizmie o czym wspomniałem już wcześniej. Jeśli jest spożywana w nadmiarze, szczególnie w przypadku kotów, mogą wystąpić problemy z odcinkiem szyjnym kręgosłupa. Deformacje tego odcinka kręgosłupa mogą doprowadzić do problemów ruchowych a ostatecznie do porażenia. W przypadku spożywania karm gotowych problem ten został w większym stopniu zażegnany, ale trzeba o tym pamiętać przygotowując dietę samodzielnie.
Witamina E należy do tych przypadków, kiedy rzadko występuje jej niedobór. Psy w przypadku braku odpowiedniej ilości witaminy E mogą mieć zwyrodnienie mięśni szkieletowych, zaburzenia płodności, zwyrodnienie siatkówki, osłabienie układu immunologicznego. Natomiast u kotów braki witaminy E objawiają się zapaleniem tkanki tłuszczowej co objawia się niechęcią do poruszania, gorączką, apatią, jadłowstrętem czy obrzękiem tkanki tłuszczowej. Witaminę E znajdziemy w takich składnikach jak olej sojowy, olej słonecznikowy, olej kukurydziany, warzywa zielone i nasiona.
Witamina D jest istotnym składnikiem pokarmowym dla psów i kotów. Dla tych zwierząt najważniejsze jest, aby dostarczać ją drogą pokarmową. Wykorzystywana jest w procesie mineralizacji i przebudowy tkanki kostnej. Jej braki automatycznie odpowiadają za problemy skutkujące krzywicą u szczeniąt oraz osteomalacją o dorosłych zwierząt. Nadmiar witaminy D to szybka droga do odwapnienia kości, kulawizny, złamań oraz odkładania się złogów wapnia w sercu, nerkach i innych naczyniach krwionośnych.
Składniki mineralne jako ważny element procesów metabolicznych
Na sam koniec zajmiemy się omówieniem składników mineralnych, które podobnie jak wcześniej poznane, należy dawkować w odpowiednich ilościach. Jedne z nich występują w dużych ilościach w organizmie a inne w mniejszych.
Wapń i fosfor odpowiada za formowanie się zębów i tkanki kostnej. Objawami niedoboru będą krzywica u szczeniąt i osteoporoza u starszych zwierząt. Potas kontroluje przewodnictwo nerwowe i funkcjonowanie tkanki mięśniowej. Niedobór potasu objawia się osłabieniem mięśni, uszkodzeniem serca i nerek. Chlor i sód kontroluje równowagę elektrolitową. Efektem braku tych składników mineralnych będą zmęczenie, suchość skóry czy utrata włosów. Magnez to składnik odpowiadający za formowanie się tkanki kostnej. Braki magnezu objawiają się w postaci rozjeżdżających się stóp u zwierząt. Żelazo i miedź pełni funkcję odpowiedzialną za tworzenie erytrocytów i przenoszenie tlenu. Objawami niedoboru żelaza i miedzi są osłabienie i niedokrwistość. Mangan odpowiada za formowanie się tkanki kostnej i kontrolę procesów związanych z rozrodem. Braki manganu w organizmie objawiają się osłabieniem wzrostu i chorobami metabolicznymi. Cynk to składnik mineralny wpływający na powstawanie ważnych enzymów. Braki cynku to zaburzenia dotyczące skóry i okrywy włosowej. Jod pełni funkcję odpowiadającą sprawnemu działaniu tarczycy. Braki jodu to wole, zaburzenia dotyczące skóry i okrywy włosowej.
Jak widać powyżej, składniki mineralne pełnią wiele istotnych funkcji u zwierząt. Często działania te uzależnione są od różnych składników mineralnych.
Jak rozwijał się przemysł spożywczy? Wytwórczość pokarmów i używek w kontekście karm i pokarmów dla zwierząt
Przemysłem spożywczym nazywamy łącznie gałęzie wytwórczości przemysłowej, których produkty mają charakter pokarmów lub używek. Surowcami przemysłu spożywczego są produkty eksploatacji źródeł naturalnych (runo leśne, połowy morskie).
Działalność przemysłu spożywczego polega na: wydobywaniu substancji pokarmowych i odżywczych z surowców pochodzenia roślinnego i zwierzęcego (cukier, skrobia, oleje); przetwarzaniu naturalnych produktów rolnych i hodowlanych w produkty bezpośredniej konsumpcji (ziaren zbożowych w chleb, ziarna kakaowego w czekoladę itp.); zabezpieczeniu nietrwałych z natury artykułów żywności przed skutkami oddziaływania czynników destrukcyjnych, którymi są drobnoustroje, enzymy tkanki roślinnej i zwierzęcej oraz fizyczno - chemiczne czynniki zewnętrzne; umożliwianiu równomiernej dystrybucji pełnego asortymentu produktów spożywczych na terenie kraju; zachowywaniu kalorycznych i witaminowych wartości pokarmów, a zwłaszcza zabezpieczaniu ich na deficytowy okres zimowo - wiosenny. Ze względu na różnorodność surowców technologia przemysłu spożywczego jest wielokierunkowa i w poszczególnych gałęziach wykazuje daleko posuniętą specjalizację.
Niektóre z gałęzi przemysłu spożywczego rozwinęły się z rzemiosł o bardzo długich nieraz tradycjach (młynarstwo, piekarstwo, piwowarstwo, winiarstwo), inne są zmodernizowaną formą odpowiednich przemysłów rolnych (gorzelnictwo), inne wreszcie powstały na bazie nowoczesnej techniki i wprowadziły na rynek nowe, nie znane przedtem artykuły spożywcze.
Rozwój przemysłu spożywczego jest wskaźnikiem podnoszenia się poziomu życia ludności, wzrost dobrobytu bowiem zaznacza się nie tylko wzrostem spożycia artykułów pierwszej potrzeby, ale i rozszerzeniem wymagań co do asortymentu i jakości artykułów spożywczych. Dodatkowe wartości wnosi przemysł spożywczy do naszej gospodarki narodowej, uczestnicząc w eksporcie artykułów żywności.
Dokonując przeglądu poszczególnych gałęzi przemysłu spożywczego, omówimy przede wszystkim te, które osiągnęły już w Polsce wysoki stopień rozwoju, albo też w planach perspektywicznych odznaczają się szczególnie silną dynamiką rozwoju.
Przemysł cukrowniczy. Aczkolwiek rola cukrownicza w Polsce, wobec nowych działów przemysłu spożywczego uległa pewnemu zmniejszeniu, to jednak kiedyś i dziś stanowi ono jedną z najpoważniejszych gałęzi tego przemysłu, ustępując pod względem wartości produkcji jedynie przemysłowi mięsnemu i zbożowo - młynarskiemu. Istniejące na ziemiach polskich cukrownie są to duże fabryki, wysoko postawione pod względem technicznym nie tylko w skali krajowej, ale i światowej.
Produkcja cukru w ostatnich latach wynosi ponad 1,2 mln ton rocznie. Spożycie cukru w Polsce, które w okresie międzywojennym wynosiło około 12 kg na jednego mieszkańca rocznie, wzrosło w 1961 roku do 31 kg, a w planie perspektywicznym przewiduje się wzrost do 38 kg. Należy podkreślić, że w wielu krajach konsumpcja ta jest obecnie wyższa i wynosi około 40 kg, a w Wielkiej Brytanii - nawet 50 kg.
Produktem przemysłu cukrowniczego jest cukier stanowiący prawie czystą sacharozę. Surowcem do otrzymywania sacharozy jest trzcina cukrowa (w krajach tropikalnych) lub burak cukrowy, skąd nazwy - cukier trzcinowy lub buraczany. W Polsce surowcem do wyrobu cukru jest wyłącznie burak cukrowy.
Cukier krystaliczny otrzymał z buraka po raz pierwszy chemik niemiecki A. Marggraf w 1747 roku. Uczeń Marggrafa, F. Achard, opracował sposób produkcji cukru z buraka na skalę przemysłową i zbudował pierwszą cukrownię w 1802 roku w Konarach na Dolnym Śląsku. Od tej pory datuje się szybki rozwój przemysłu cukrowniczego w Europie, do czego w niemałej mierze przyczyniła się w początkowo blokada kontynentalna ogłoszona przez Napoleona, która uniemożliwiła dowóz cukru trzcinowego z krajów tropikalnych.
O postępie w przemyśle cukrowniczym w okresie 150 lat świadczą następujące liczby. Achard przy przerobie buraków o zawartości około 6% cukru otrzymywał niespełna 3% cukru krystalicznego, przy czym plon buraków z 1 ha wynosił około 50 q. Dzisiaj burak cukrowy zawiera 18% - 20% cukru. Cukru krystalicznego otrzymuje się 15% - 16%, a plon z ha wynosi 250 - 400 q. Osiągnięcia te są wyrazem postępu technicznego zarówno w rolnictwie, jak i w technologii cukrowniczej. W Polsce plon z ha wynosił około 250 q, średnia cukrowość buraka - około 17%, a ilość otrzymanego cukru (kryształu) - około 13,5%.
Przemysł cukrowniczy jest przemysłem kampanijnym. Kampania trwa zwykle od października do końca grudnia. Przedłużenie jej jest możliwe przy dobrze zorganizowanym przechowalnictwie. W przeciwnym wypadku straty cukru w burakach są bardzo duże.
Buraki dostarczone przez plantatora do cukrowni kierowane są na spławy, tzn. zasieki z rynną, w której strumień wody transportuje je do płuczki. Stąd przez wagę automatyczną kierowane są na krajalnicę i tu zostają pokrojone na cienkie rynienkowate pasemka, co ułatwia przenikanie cukru do roztworów wodnych (dyfuzję).
Kajankę buraczaną ładuje się do dużych naczyń żelaznych, zwanych dyfuzorami. W cukrowni znajduje się zwykle kilkanaście dyfuzorów, tworzących baterię dyfuzyjną. Dyfuzory połączone są przewodami wodnymi i sokowymi. Przez przewód wodny tłoczy się do dyfuzora wodę, która po przejściu przez wszystkie dyfuzory wypływa przewodem sokowym jako sok dyfuzyjny (surowy). W soku tym oprócz cukru znajdują się różne zanieczyszczenia pochodzące z buraka. Aby oczyścić sok dyfuzyjny, zadaj się go wapnem palonym lub gazowym, które wytrąca część zanieczyszczeń w postaci nierozpuszczalnych osadów (defekacja). Nadmiar wapna usuwa się, wdmuchując do soku dwutlenek węgla (saturacja). Strąca się wtedy nierozpuszczalny weglan wapnia.
Wytrącony przy defekacji i saturacji osad odsącza się na filtrach ciśnieniowych, zwanych błotniarkami lub na filtrach próżniowych. Osad z błotniarek, zwanym błotem defeko - saturacyjnym, służy jako nawóz, nadający się zwłaszcza do gleb kwaśnych.
Oczyszczony sok (zawierający kilkanaście procent sacharozy), zwany sokiem rzadkim, zostaje zagęszczony na wyparce wielodziałowej do zawartości około 60% sacharozy, a następnie w aparatach próżniowych, zwanych warnikami, do zawartości 94% - 95% suchej substancji. Przy takim zagęszczeniu następuje krystalizacja cukru. Otrzymany z warnika produkt (cukrzyca) zawiera kryształy cukru otoczone syropem międzykrystalicznym. Spuszczona do dużych naczyń, zwanych mieszadłami, cukrzyca poddawana ciągłemu mieszaniu oziębia się, przez co dodatkowo wykrystalizowuje się w postaci nastających kryształków. Cukrzycę kieruje się na wirówki, których zasadniczą częścią jest bęben wirujący z szybkością około 1000 obrotów na minutę. Bęben ma powierzchnię dziurkowaną, na której zatrzymują się kryształy cukru, a syrop międzykrystaliczny siłą odśrodkową zostaje oddzielony od kryształu. Po przemyciu kryształów wodą i parą otrzymujemy biały cukier handlowy.
Odciek z wirówki gotuje się powtórnie w warniku, otrzymując cukrzycę II rzutu, z której po odwirowaniu powstaje kryształ żółty i odciek zwany melasą, tak zanieczyszczony, że nawet przy największym zagęszczeniu nie można z niego wykrystalizować cukru. Jest ona cennym odpadem jako surowiec do produkcji spirytusu, drożdży, acetonu, butanolu, kwasu cytrynowego oraz soli potasowych. Drugim cennym odpadem przemysłu cukrowniczego są wysłodki buraczane, stanowiące wartościową paszę dla bydła.
Przemysł ziemniaczany. Przemysł ziemniaczany zajmuje się przerobem ziemniaka na krochmal, z którego można otrzymać dekstryny (kleje roślinne) oraz syropy ziemniaczane, stosowane w przemyśle cukierniczym. Ziemniaki są też surowcem w gorzelnictwie rolniczym.
Przemysł ziemniaczany i gorzelnictwo rolnicze mają charakter kampanijny. Kampanie krochmalnictwa i gorzelnictwa trwają od października do kwietnia następnego roku.
Przy przerobie na krochmal spożytkowujemy tylko jeden składnik ziemniaka, tj. skrobię, tracąc około 1/3 cennej suchej substancji ziemniaka w tzw. soku ziemniaczanym, który z powodu wielkiego rozcieńczenia nie może być pozyskany i stanowi uciążliwy produkt odpadowy. Dlatego postęp techniczny w przemyśle krochmalniczym idzie w tym kierunku, ażeby w czasie przerobu ziemniaka otrzymać sok komórkowy w stanie nadającym się do wysuszenia, co pozwoliłoby uzyskać cenną paszę dla bydła.
Ziemniaki dostarczone przez rolnika do krochmalni poddaje się myciu w spławiakach i płuczkach, a następnie przetarciu na odpowiednich tarkach na miazgę, przy czym zostają rozerwane błony komórek ziemniaka, zawierających ziarenka skrobi. Po przejściu miazgi do aparatów, zwanych ekstraktorami szczotkowymi, wypłukuje się z niej krochmal oraz składniki miazgi rozpuszczalne w wodzie. Przez rozcieranie miazgi na drugich tarkach i ponowne ekstrahowanie uzyskuje się jeszcze pewne ilości krochmalu. Wyekstrahowana podwójnie miazga stanowi odpad, mający zastosowanie jako małowartościowy pokarm dla bydła (wycierka ziemniaczana).
Z ekstraktorów otrzymuje się tzw. mleczko miazgowe, stanowiące zawiesinę krochmalu oraz drobnych włókien w bardzo rozcieńczonym soku komórkowym. Mleczko cedzi się na sitach wstrząsowych, a następnie kieruje na wirówki rozdzielcze, gdzie siła odśrodkowa oddziela krochmal od rozcieńczonego soku. Po ponownym rozcieńczeniu wodą tzw. surowe mleczko krochmalowe kieruje się na przepływowe żłobki, w których na dnie osadza się czysty krochmal, a lżejsze zanieczyszczenia spływają z wodą. Czysty krochmal ze żłobków spłukuje się wodą, a otrzymane czyste mleczko kieruje się na wirówki bębnowe, gdzie zostaje oddzielony czysty krochmal rafinowany o dużej zawartości wilgoci (około 40%). Suszy się go w suszarce w temperaturze nie przekraczającej 35°, aby uniknąć skleikowania. Produkt handlowy jest czystą skrobią zawierającą około 20% wilgoci.
Działając na mleczko skrobione rozcieńczonym kwasem solnym (lub siarkowym), w procesie zwanym hydrolizą otrzymuje się tzw. syropy skrobiowe. Są to mieszaniny dekstryn i cukrów: maltozy i glikozy. Hydrolizę przeprowadza się w tzw. konwertorach, pod ciśnieniem 1,5 - 1,8 atmosfer. Konwertor jest naczynie z grubej blachy miedzianej (odpornej na działanie kwasów), zaopatrzonym w mieszadło. Po osiągnięciu właściwego stopnia scukrzenia otrzymujemy z konwertora tzw. sok rzadki, zawierający dodany kwas, który zobojętniany kredą lub sodą. Po zobojętnieniu i oczyszczeniu sok rzadki zostaje zagęszczony w próżniowych aparatach wyparnych aż do konsystencji syropu.
Syropy skrobiowe stosowane są w przemyśle cukierniczym, gdyż zapobiegają krystalizacji sacharozy w cukierkach. Przez dokładniejszą hydrolizę możemy scukrzyć mleczko skrobiowe prawie całkowicie do glikozy, a z otrzymanego soku rzadkiego, po zagęszczeniu, wykrystalizować czystą glikozę. Glikoza jest surowcem m. in. dla przemysłu farmaceutycznego, np. do otrzymywania syntetycznej witaminy C (kwas l-askorbinowy).
Przemysł fermentacyjny. Przemiany cukrów pod wpływem drobnoustrojów są procesami fermentacyjnymi. Drobnoustroje, jak np. bakterie, drożdże, pleśnie, mogą wywoływać różnego rodzaju fermentacje: np. bakterie kwasu mlekowego zamieniają cukier gronowy na kwas mlekowy, bakterie acetono - butylowe zamieniają cukier na aceton i butanol, pleśnie z rodzaju kropidlaków zamieniają cukier na kwas cytrynowy. Zajmiemy się tutaj jedynie fermentacją zachodzącą pod wpływem drożdży, które zamieniają cukier na alkohol i dwutlenek węgla, na tym procesie bowiem opiera się produkcja piwa, spirytusu (alkoholu etylowego) i wina.
Polecamy blisko 14 000 unikalnych produktów dla zwierząt
Darmowa dostawa przy zamówieniach już od 99 zł
Liczne promocje i wiele możliwości oszczędzania na zakupach!